Trong quá trình thực hiện các hợp đồng xây dựng, việc phát sinh tranh chấp do thay đổi thiết bị, thông số kỹ thuật hay xuất xứ vật tư là điều không hiếm gặp. Những thay đổi tưởng chừng nhỏ này có thể dẫn đến hệ lụy pháp lý đáng kể nếu các bên không có sự thỏa thuận rõ ràng và xử lý kịp thời. Bài viết dưới đây sẽ chia sẻ góc nhìn pháp lý xoay quanh vấn đề này, đồng thời đưa ra lời khuyên thực tiễn giúp doanh nghiệp chủ động kiểm soát rủi ro.

Trách nhiệm pháp lý khi thay đổi thiết bị trong hợp đồng xây dựng

Khi thực hiện hợp đồng xây dựng, nhà thầu có nghĩa vụ tuân thủ đầy đủ các cam kết về loại thiết bị, thông số kỹ thuật, xuất xứ đã được ghi trong hợp đồng. Tuy nhiên, trong thực tế thi công, nhà thầu có thể đề xuất thay đổi thiết bị vì nhiều lý do như chi phí, tiến độ, sự phù hợp thực tế... Vấn đề nằm ở chỗ: không phải thay đổi nào cũng được chấp nhận.

Thay đổi thiết bị – trách nhiệm thuộc về ai?

Theo quy định tại Điều 113 và Điều 138 của Luật Xây dựng, nhà thầu phải chịu trách nhiệm về chất lượng và tính chính xác của thiết bị, vật liệu thi công. Nếu có bất kỳ thay đổi nào mà chưa được sự đồng ý bằng văn bản của chủ đầu tư, thì nhà thầu hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật và nghĩa vụ tài chính phát sinh từ việc đó.

Thêm vào đó, khoản 11.2 của nhiều hợp đồng xây dựng mẫu quy định rõ: nhà thầu sẽ phải chịu chi phí liên quan nếu thiết bị, vật tư không đúng như hợp đồng ban đầu. Điều này đồng nghĩa rằng, nếu cần thẩm định lại giá thiết bị do thay đổi, chi phí đó có thể thuộc về nhà thầu, tùy theo mức độ lỗi và thỏa thuận cụ thể giữa các bên.

Cần làm gì khi có thay đổi thiết bị?

Điều đầu tiên và quan trọng nhất là lập biên bản thỏa thuận cụ thể với các nội dung: lý do thay đổi, thiết bị thay thế, ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng công trình và cách xử lý chi phí phát sinh (đặc biệt là chi phí thẩm định giá nếu có). Văn bản này cần được ký bởi cả chủ đầu tư và nhà thầu, tránh các tranh chấp không đáng có về sau.

Nếu không có sự thống nhất bằng văn bản, mọi chi phí phát sinh đều có nguy cơ bị xem là đơn phương quyết định – và do đó, không có giá trị pháp lý bắt buộc bên còn lại phải thực hiện.

Lập biên bản thỏa thuận cụ thể để tránh rắc rối vê sau

Doanh nghiệp cần lưu ý gì để tránh tranh chấp về chi phí thẩm định thiết bị?

Không ít doanh nghiệp lâm vào tình huống "dở khóc dở cười" khi bỏ tiền thẩm định nhưng lại không thể yêu cầu đối tác hoàn trả chi phí do thiếu căn cứ pháp lý rõ ràng. Để tránh tình trạng này, cần lưu ý các điểm sau:

Xác định rõ căn cứ pháp lý để phân bổ chi phí

Luật Thương mại và Bộ luật Dân sự đều có quy định cụ thể về nghĩa vụ hợp đồng và quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại. Nếu chi phí thẩm định phát sinh từ lỗi của nhà thầu (ví dụ: cung cấp thiết bị sai so với hợp đồng), chủ đầu tư có thể yêu cầu họ hoàn trả dựa trên nguyên tắc bồi thường.

Tuy nhiên, để yêu cầu này được Tòa án chấp nhận, cần có đủ chứng cứ thể hiện:

Có sự thay đổi thiết bị do nhà thầu thực hiện;
Có thỏa thuận giữa các bên về việc thẩm định;
Có tài liệu chứng minh chi phí đã chi;
Có bằng chứng về việc đã thông báo và yêu cầu nhà thầu thanh toán nhưng không được thực hiện.

Tuân thủ nghiêm ngặt thời hiệu khởi kiện

Một lỗi phổ biến mà nhiều doanh nghiệp mắc phải là để vụ việc kéo dài quá thời hiệu khởi kiện (theo Điều 319 Luật Thương mại là 2 năm kể từ khi quyền lợi bị xâm phạm). Trong nhiều trường hợp, dù có đầy đủ chứng cứ, nhưng nếu vượt quá thời hiệu, Tòa án vẫn có thể bác yêu cầu vì lý do tố tụng. Do đó, sau khi phát hiện đối tác vi phạm nghĩa vụ (không thanh toán chi phí, không thực hiện cam kết...), doanh nghiệp cần nhanh chóng gửi văn bản yêu cầu thực hiện và chuẩn bị hồ sơ khởi kiện nếu không đạt được thỏa thuận.

Tôn trọng quy trình lựa chọn đơn vị thẩm định

Nếu có sự thay đổi đơn vị thẩm định (từ công ty A sang công ty B), chủ đầu tư cần có sự thống nhất lại với nhà thầu, ít nhất là bằng văn bản hoặc biên bản họp. Việc tự ý thay đổi đơn vị thẩm định mà không thông báo có thể khiến yêu cầu thanh toán chi phí phát sinh trở nên thiếu căn cứ pháp lý, dẫn đến rủi ro bị bác bỏ khi tranh chấp xảy ra.

Không nên dựa hoàn toàn vào thiện chí

Trong quan hệ hợp đồng, mọi thỏa thuận dù có thiện chí đến đâu cũng cần được cụ thể hóa bằng văn bản. Tòa án chỉ căn cứ vào bằng chứng cụ thể, rõ ràng để ra phán quyết, không thể giải quyết dựa trên tinh thần "thỏa thuận miệng" hoặc "ngầm hiểu".

Lời khuyên từ góc độ pháp lý

Tranh chấp hợp đồng xây dựng là một lĩnh vực phức tạp và dễ xảy ra tranh luận vì các điều khoản thường mang tính kỹ thuật và chuyên môn cao. Vì vậy, doanh nghiệp cần chủ động:

Rà soát hợp đồng kỹ trước khi ký, đặc biệt là các điều khoản về thay đổi thiết bị, trách nhiệm phát sinh và quyền thẩm định;
Ghi nhận đầy đủ mọi trao đổi bằng văn bản hoặc biên bản họp có chữ ký xác nhận;
Lưu giữ cẩn thận chứng từ, hóa đơn liên quan đến mọi chi phí phát sinh;
Tham khảo ý kiến luật sư khi phát hiện dấu hiệu vi phạm nghĩa vụ hợp đồng để có phương án xử lý kịp thời.

Bạn đang vướng tranh chấp hợp đồng xây dựng hoặc cần tư vấn xử lý rủi ro pháp lý trong thi công dự án?

Hãy để DEDICA LAW đồng hành cùng doanh nghiệp bạn. Với kinh nghiệm xử lý thành công nhiều vụ việc phức tạp liên quan đến hợp đồng xây dựng và chi phí phát sinh, chúng tôi cam kết mang đến giải pháp pháp lý vững chắc, giúp bạn bảo vệ quyền lợi một cách hiệu quả và chuyên nghiệp.

Liên hệ với DEDICA Law Firm để được tư vấn pháp lý chuyên sâu!

📞 Hotline: (+84) 39 969 0012 (Hỗ trợ qua WhatsApp, WeChat và Zalo)

🏢 Trụ sở chính: 144 đường Võ Văn Tần, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh

🕒 Giờ làm việc: Thứ Hai – Thứ Sáu (8:30 – 18:00)

Liên hệ ngay để nhận tư vấn miễn phí lần đầu từ đội ngũ luật sư chuyên nghiệp của chúng tôi!

Bài học từ tranh chấp hợp đồng xây dựng liên quan đến thiết bị tại Việt Nam