Giải quyết tranh chấp bảo hiểm hàng hải trong hoạt động xuất nhập khẩu tại Việt Nam
1. Tại sao tranh chấp bảo hiểm hàng hải trở nên phổ biến trong hoạt động xuất nhập khẩu?
Hoạt động xuất nhập khẩu tại Việt Nam ngày càng sôi động kéo theo nhu cầu bảo hiểm hàng hải tăng cao. Tuy nhiên, tính chất phức tạp của lĩnh vực này khiến tranh chấp bảo hiểm hàng hải không tránh khỏi. Theo một số chuyên gia, hợp đồng bảo hiểm hàng hải thường là hợp đồng mẫu phức tạp, chứa các điều khoản khó hiểu về đối tượng bảo hiểm, phạm vi, giá trị bảo hiểm... dẫn đến nhiều bất đồng giữa các bên.
Thêm vào đó, thị trường tăng trưởng nhanh nhưng thiếu lưu ý về nguyên tắc bồi thường cũng tạo ra rủi ro. Ví dụ, giá trị tài sản (tàu, hàng hóa) biến động lớn khiến đơn bảo hiểm định giá không đúng dẫn đến hiểu lầm khi yêu cầu bồi thường.
2. Khung pháp lý mới nhất về tranh chấp bảo hiểm hàng hải tại Việt Nam
2.1 Đối tượng bảo hiểm và trình tự giải quyết bồi thường
Theo Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015, đối tượng bảo hiểm hàng hải bao gồm tàu biển, hàng hóa, các tài sản liên quan và thậm chí là giá trị hợp đồng như giá dịch vụ vận chuyển, tiền thuê tàu, lợi nhuận ước tính, trách nhiệm dân sự phát sinh...
Khi xảy ra sự kiện tổn thất, người bảo hiểm có quyền yêu cầu người được bảo hiểm cung cấp đầy đủ bằng chứng, tài liệu để đánh giá mức bồi thường.
2.2 Thời hiệu khởi kiện tranh chấp bảo hiểm
Một yếu tố rất quan trọng mà doanh nghiệp xuất nhập khẩu tại Việt Nam cần nhớ: theo Điều 336 Bộ luật Hàng hải 2015, thời hiệu khởi kiện tranh chấp bảo hiểm hàng hải là 02 năm kể từ ngày phát sinh tranh chấp. Việc trễ thời hạn này sẽ khiến quyền lợi hợp pháp không được bảo vệ.
2.3 Nguyên tắc và lựa chọn cơ chế giải quyết tranh chấp
Căn cứ Điều 338 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015, có hai nguyên tắc then chốt:
Các bên có thể giải quyết tranh chấp bằng thương lượng — hòa giải, hoặc thông qua Trọng tài hoặc Tòa án có thẩm quyền.
Khi có ít nhất một bên là tổ chức/cá nhân nước ngoài, bên tranh chấp có thể thỏa thuận địa điểm giải quyết tranh chấp ở nước ngoài hoặc trong nước.
3. Các phương thức giải quyết tranh chấp phổ biến tại Việt Nam
3.1 Thương lượng & Hòa giải – Con đường mềm mỏng và ưu tiên
Đây là cách giải quyết linh hoạt, dễ thực hiện nhất khi xảy ra tranh chấp. Các bên trao đổi, tìm hiểu để thống nhất giải pháp mà không cần thông qua bên thứ ba.
Ví dụ: Doanh nghiệp X (người xuất khẩu tại Việt Nam) và Công ty bảo hiểm Y có thể tự lập biên bản thỏa thuận hoặc nhờ hòa giải viên để đi đến kết luận chung, giữ mối quan hệ tốt đẹp lâu dài.
3.2 Trọng tài – Nhanh, kín, có hiệu lực cưỡng chế
Nếu có thỏa thuận trong hợp đồng, tranh chấp có thể đưa ra Trọng tài thương mại, với ưu điểm:
Thủ tục đơn giản, thời gian xét xử nhanh.
Phiên xử kín, bảo vệ thông tin nhạy cảm của doanh nghiệp.
Phán quyết là chung thẩm, có hiệu lực pháp lý bắt buộc thi hành.
Đặc biệt, các trung tâm trọng tài uy tín như Phòng trọng tài hàng hải Singapore, London, New York... đều là lựa chọn phổ biến trong tranh chấp quốc tế.
3.3 Tòa án – Chọn khi cần quyết định chính thức từ nhà nước Việt Nam
Trường hợp không có thỏa thuận trọng tài, hoặc muốn áp dụng quyền lực nhà nước để thi hành án, các bên có thể khởi kiện tại Tòa án nhân dân theo thẩm quyền thương mại.
Căn cứ Bộ luật tố tụng dân sự 2015, tòa án có đầy đủ công cụ để cưỡng chế thi hành bản án, quyết định đối với các đương sự.
4. Gợi ý quy trình hành động cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu tại Việt Nam
1. Rà soát và lưu trữ hợp đồng bảo hiểm: Xác định đúng đối tượng, phạm vi bảo hiểm, thảo luận các điều khoản giải quyết tranh chấp (trọng tài hay tòa án, địa điểm, ngôn ngữ...)
2. Khi xảy ra tổn thất: Nhanh chóng thông báo, thu thập chứng cứ: biên bản hiện trường, hình ảnh, hóa đơn, vận đơn, hợp đồng bảo hiểm...
3. Ưu tiên thương lượng, hòa giải: Liên hệ phía bảo hiểm để thỏa thuận, tránh tốn thời gian và chi phí. Giữ thái độ hợp tác, linh hoạt.
4. Nếu không thỏa thuận được: Kiểm tra hợp đồng: nếu có điều khoản trọng tài, khởi động quy trình đó. Nếu không, cân nhắc khởi kiện tại Tòa án.
5. Chú ý thời hiệu khởi kiện: Không để vượt qua 2 năm kể từ thời điểm phát sinh tranh chấp, nếu không sẽ mất quyền yêu cầu pháp luật can thiệp.
6. Luật sư hỗ trợ chuyên môn: Cân nhắc hợp tác với các luật sư chuyên ngành hàng hải – bảo hiểm tại Việt Nam.
5. Kết luận
Giải quyết tranh chấp bảo hiểm hàng hải trong hoạt động xuất nhập khẩu tại Việt Nam là thách thức nhưng đồng thời cũng là cơ hội để doanh nghiệp nâng cao năng lực quản lý rủi ro.
Bằng cách hiểu rõ quy định pháp lý như đối tượng bảo hiểm, thời hiệu khởi kiện, và các cơ chế giải quyết tranh chấp, doanh nghiệp có thể ứng xử linh hoạt, bảo vệ quyền lợi một cách tối ưu.
Nếu bạn đang tìm lời khuyên pháp lý thực tiễn, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi – DEDICA Law Firm – nơi cung cấp giải pháp pháp lý mạnh mẽ, thân tình và hiệu quả cho doanh nghiệp trong mọi tình huống vượt khó xuất nhập khẩu.
Liên hệ với DEDICA Law Firm để được tư vấn pháp lý chuyên sâu!
📞 Hotline: (+84) 39 969 0012 (Hỗ trợ qua WhatsApp, WeChat và Zalo)
🏢 Trụ sở chính: 144 đường Võ Văn Tần, phường Xuân Hòa, TP. Hồ Chí Minh (144 đường Võ Văn Tần, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh)
🕒 Giờ làm việc: Thứ Hai – Thứ Sáu (8:30 – 18:00)
Liên hệ ngay để nhận tư vấn miễn phí lần đầu từ đội ngũ luật sư chuyên nghiệp của chúng tôi!
