Pháp luật về hoạt động Mua bán và Sáp nhập doanh nghiệp (M&A): Những điều cần biết

May 21

1. M&A là gì?

M&A là viết tắt của cụm từ tiếng Anh Mergers and Acquisitions, nghĩa là hoạt động sáp nhập và mua lại doanh nghiệp. Đây là hình thức tái cấu trúc doanh nghiệp nhằm mở rộng quy mô, tăng cường sức cạnh tranh hoặc tham gia vào thị trường mới.

Tại Việt Nam, pháp luật không có định nghĩa cụ thể về M&A, nhưng các hình thức hoạt động M&A được điều chỉnh thông qua nhiều quy định pháp lý, chủ yếu là:

Luật Doanh nghiệp 2020
Luật Cạnh tranh 2018
Luật Đầu tư 2020
Luật Chứng khoán 2019
Luật Quản lý ngoại thương 2017
Luật Các tổ chức tín dụng 2010 (sửa đổi, bổ sung 2017)

2. Các hình thức phổ biến của hoạt động M&A

Pháp luật Việt Nam quy định các hình thức M&A phổ biến như sau:

a. Sáp nhập doanh nghiệp

Là việc một hoặc một số công ty sáp nhập vào một công ty khác bằng cách chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp sang công ty nhận sáp nhập, đồng thời chấm dứt sự tồn tại của công ty bị sáp nhập.

b. Hợp nhất doanh nghiệp

Là quá trình hai hoặc nhiều công ty hợp nhất thành một công ty mới, đồng thời chấm dứt tồn tại của các công ty cũ.

c. Mua lại doanh nghiệp

Bao gồm các hình thức:

Mua lại toàn bộ hoặc một phần vốn góp trong công ty TNHH
Mua lại cổ phần trong công ty cổ phần

Việc mua lại có thể dẫn đến thay đổi chủ sở hữu, cổ đông chi phối hoặc cơ cấu quản trị của doanh nghiệp.

3. Điều kiện và thủ tục thực hiện M&A theo quy định pháp luật

a. Điều kiện chung:

Không thuộc trường hợp bị hạn chế hoặc cấm theo quy định của pháp luật (ví dụ: ngành nghề kinh doanh có điều kiện).
Đảm bảo tuân thủ quy định về cạnh tranh nếu thuộc trường hợp tập trung kinh tế.
Với nhà đầu tư nước ngoài, phải đáp ứng các điều kiện về tỷ lệ sở hữu, hình thức đầu tư, phạm vi hoạt động,…

b. Thủ tục cơ bản:

Thỏa thuận và ký kết hợp đồng M&A
Tiến hành thẩm định pháp lý (Legal Due Diligence)
Thực hiện các thủ tục chuyển nhượng vốn/cổ phần hoặc thành lập công ty mới
Cập nhật thông tin tại cơ quan đăng ký kinh doanh
Thông báo/tổ chức lại doanh nghiệp sau M&A

Tùy từng trường hợp cụ thể, có thể phải thực hiện thêm các thủ tục như đăng ký thay đổi giấy chứng nhận đầu tư, xin ý kiến chấp thuận của cơ quan quản lý cạnh tranh,…

4. M&A có bắt buộc phải đăng ký với cơ quan cạnh tranh?

Có. Theo Luật Cạnh tranh 2018, nếu giao dịch M&A dẫn đến tập trung kinh tế và thuộc một trong các trường hợp sau thì doanh nghiệp phải thực hiện thủ tục thông báo với Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia trước khi tiến hành:

Tổng tài sản hoặc tổng doanh thu của các bên tham gia vượt ngưỡng quy định
Giá trị giao dịch M&A vượt mức quy định
Thị phần kết hợp trên thị trường liên quan vượt ngưỡng kiểm soát,…

Việc không thực hiện thủ tục thông báo có thể dẫn đến bị xử phạt và buộc khắc phục hậu quả.

5. Doanh nghiệp cần lưu ý gì khi thực hiện M&A?

Thẩm định kỹ lưỡng về pháp lý và tài chính của đối tác
Soạn thảo hợp đồng M&A chặt chẽ, bảo đảm quyền lợi và nghĩa vụ rõ ràng
Đánh giá rủi ro về thuế, nhân sự, tài sản và công nợ
Đảm bảo tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật, đặc biệt trong các lĩnh vực có yếu tố nước ngoài hoặc ngành nghề kinh doanh có điều kiện

6. Dịch vụ tư vấn pháp lý hỗ trợ M&A

Hoạt động M&A là một giao dịch phức tạp, đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về luật doanh nghiệp, đầu tư, cạnh tranh, thuế,… Do đó, doanh nghiệp nên sử dụng dịch vụ tư vấn pháp lý từ các công ty luật uy tín để được hỗ trợ:

Tư vấn chiến lược và cấu trúc giao dịch
Thực hiện thẩm định pháp lý
Soạn thảo hợp đồng M&A, đàm phán và xử lý các vấn đề phát sinh
Đại diện làm việc với cơ quan nhà nước

7. Kết luận

Hoạt động M&A là một xu hướng phổ biến trong nền kinh tế hiện đại, góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh và mở rộng thị trường cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, để thực hiện thành công và đúng quy định pháp luật, doanh nghiệp cần nắm rõ các điều kiện, thủ tục pháp lý và nên có sự đồng hành của các luật sư chuyên sâu trong lĩnh vực M&A.