Tài sản chung – Tài sản riêng sau ly hôn: Phân chia thế nào mới hợp lý và đúng luật?

Jun 24

Written By Tam Nguyen

1. Quy định chung theo Luật Hôn nhân & Gia đình 2014 (hiệu lực đến 2025)

Theo Điều 59 Luật Hôn nhân & Gia đình 2014, tài sản chung khi ly hôn sẽ được chia đôi theo nguyên tắc “50/50”, trừ khi có thỏa thuận khác hoặc yếu tố đặc biệt cần xem xét.
Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ chia tài sản gồm:
1. Hoàn cảnh vợ/chồng, mức độ khó khăn khi tái ổn định đời sống sau ly hôn.
2. Công sức đóng góp (kinh tế lẫn nội trợ, chăm sóc gia đình).
3. Lỗi của vợ/chồng (bạo lực, gian dối…).

2. Phân biệt: Tài sản chung và tài sản riêng

Tài sản chung gồm:

Những tài sản hình thành trong thời kỳ hôn nhân (thu nhập, sổ tiết kiệm, nhà cửa, xe…).

Tài sản riêng gồm:
Theo Điều 43 Luật HNGĐ 2014 và Nghị định 126/2014/NĐ‑CP:

Tài sản có trước khi cưới;
Tài sản được thừa kế hoặc tặng cho riêng;
Tài sản phục vụ nhu cầu thiết yếu;
Tài sản cá nhân (ý chí định đoạt riêng);
Quyền tài sản sở hữu trí tuệ;
Tài sản từ bản án/quyết định;
Tài sản hình thành từ tài sản riêng (ví dụ: bán nhà riêng mua xe riêng).

Ngoài ra, nếu vợ/chồng tự nguyện thỏa thuận tài sản chung không chia hoặc tài sản riêng, Tòa án sẽ công nhận nếu phù hợp quy định.

3. Các trường hợp phân chia tài sản chung

Theo Thông tư liên tịch 01/2016/TTLT‑TANDTC‑VKSNDTC‑BTP:

Nếu vợ chồng không thỏa thuận được, Tòa án giải quyết theo chế độ tài sản theo luật định, căn cứ Điều 59 Luật HNGĐ.
Những trường hợp cụ thể:
- Sống chung với gia đình bên ngoài: nếu không xác định rõ nguồn gốc tài sản, Tòa sẽ áp dụng công sức đóng góp để phân chia.
- Quyền sử dụng đất: được xác định riêng hay chung, và được nhận lại theo từng trường hợp cụ thể .

4. Nguyên tắc phân chia tài sản hiện vật

Luật quy định ưu tiên phân chia tài sản hiện vật (như nhà, xe…). Nếu một bên nhận toàn bộ hiện vật, họ phải thanh toán phần giá trị tương ứng cho bên kia.

5. Quy trình và thủ tục khi không thỏa thuận được

Chuẩn bị hồ sơ đầy đủ: đơn kiện, giấy chứng nhận kết hôn, chứng minh tài sản chung/riêng, bản án ly hôn (nếu đã ly hôn trước đó)…
Nộp tại Tòa án nhân dân cấp huyện/quận nơi một trong hai bên cư trú theo LL Tố tụng Dân sự 2015.
Thời gian giải quyết:
- Sơ thẩm: 4 tháng (có thể gia hạn 2 tháng);
- Phúc thẩm: 3 tháng (có thể gia hạn 1 tháng).
Sau có bản án có hiệu lực, nếu bên bị thua không tự nguyện, có thể áp dụng biện pháp thi hành án.

6. Một số lưu ý thực tiễn

Con cái không thuộc diện phân chia tài sản chung, trừ trường hợp: có tên trong tài sản chung, hoặc cha mẹ thỏa thuận chia tài sản cho con.
Ly hôn nhiều năm vẫn có quyền yêu cầu tòa phân chia tài sản chung.
"Quỹ đen" (tài sản riêng giấu giếm) vẫn được xác định là tài sản riêng nếu có chứng cứ rõ ràng.
Thuế, phí thường không phát sinh khi chia tài sản, trừ trường hợp mua bán chuyển nhượng giữa vợ/chồng; nếu có phát sinh, hai bên có thể thỏa thuận hoặc tòa yêu cầu bên nhận chịu trách nhiệm.