Tranh chấp hợp đồng dịch vụ giáo dục quốc tế tại Việt Nam

Sep 22

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hợp đồng dịch vụ giáo dục quốc tế (chẳng hạn tư vấn du học, liên kết đào tạo nước ngoài, đào tạo nghề ở nước ngoài) ngày càng phổ biến. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp, người học vẫn gặp rủi ro do hợp đồng không rõ ràng, vi phạm quy định pháp luật, dẫn đến tranh chấp kéo dài. Dưới đây là tổng hợp luật hiện hành, các vấn đề thường gặp, cách giải quyết tranh chấp, và những kinh nghiệm thực tế tại Việt Nam để bảo vệ quyền lợi của bên học sinh/sinh viên lẫn bên cung cấp dịch vụ.

1. Hệ khung pháp lý mới nhất tại Việt Nam

Để tránh dựa vào những quy định đã cũ, đây là những văn bản pháp luật và điều luật quan trọng mà bất kỳ hợp đồng dịch vụ giáo dục quốc tế nào cũng nên tuân theo:

Nghị định 88/2022/NĐ-CP – Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp. Trong đó có các điều khoản xử phạt các cơ sở tư vấn du học nếu hoạt động không đúng (ví dụ không lưu hồ sơ, tư vấn không trung thực về học phí, chương trình đào tạo, khó khăn khi du học).
Nghị định về hợp tác, đầu tư của nước ngoài trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo và dạy nghề (ví dụ Nghị định 86/2018/NĐ-CP). Các quy định liên quan đến liên kết đào tạo với nước ngoài, thành lập cơ sở có vốn đầu tư nước ngoài, kiểm định chất lượng chương trình đào tạo quốc tế phải được tuân thủ.
Bộ luật Dân sự 2015 – Các điều liên quan tới hợp đồng dịch vụ, hiệu lực hợp đồng, hợp đồng vô hiệu, vi phạm nghĩa vụ, bồi thường thiệt hại, đơn phương chấm dứt hợp đồng.

2. Vấn đề tranh chấp phổ biến trong hợp đồng dịch vụ giáo dục quốc tế

Dưới đây là những dạng tranh chấp thường gặp cùng với ví dụ minh hoạ:

Tư vấn du học không trung thực hoặc thiếu minh bạch

Bên tư vấn cam kết về chương trình, học phí, visa hay chất lượng đào tạo mà không có căn cứ rõ ràng. Khi học sinh gặp trở ngại (visa bị từ chối, chương trình không như quảng cáo), bên học sinh muốn đòi lại chi phí hay bồi thường.
Ví dụ: Theo Nghị định 88/2022, tổ chức tư vấn du học có thể bị phạt nếu tư vấn không trung thực về chất lượng chương trình, học phí hay khó khăn thực tế khi học sinh ra nước ngoài học tập.

Hợp đồng thiếu hoặc sai nội dung bắt buộc

Không ghi rõ thời hạn, chi phí, trách nhiệm của bên tư vấn, cam kết visa, thời gian hoàn trả nếu hợp đồng vô hiệu, sử dụng ngoại tệ trái quy định.
Ví dụ: Hợp đồng tư vấn du học khi sử dụng ngoại tệ trong giao dịch tại Việt Nam mà không được phép có thể bị xử phạt hoặc hợp đồng bị vô hiệu.

Vi phạm cam kết liên kết đào tạo / chương trình quốc tế

Khi cơ sở giáo dục liên kết đào tạo không thực hiện đúng chương trình như đã quảng cáo, hoặc chất lượng, kiểm định chất lượng, thiết bị, giáo viên không đạt tiêu chuẩn.
Nội dung chương trình quốc tế vs chương trình thực tế có thể khác nhau, gây thiệt hại cho học sinh. Luật về hợp tác, đầu tư nước ngoài yêu cầu kiểm định, giám sát chất lượng.

Hợp đồng vô hiệu

Khi hợp đồng vi phạm điều cấm, thiếu điều kiện có hiệu lực, hoặc thỏa thuận trái pháp luật. Ví dụ có bản án tuyên hợp đồng tư vấn giáo dục quốc tế vô hiệu, phải hoàn trả chi phí.

3. Các cách thức giải quyết tranh chấp hợp đồng giáo dục quốc tế

Khi tranh chấp phát sinh, đây là các bước & phương thức pháp lý bạn có thể xem xét:

Thương lượng, hoà giải
Trước tiên, hai bên nên thương lượng để tìm giải pháp hợp lý: hoàn tiền, bồi thường, sửa chữa hợp đồng. Hoà giải có thể qua bên thứ ba hoặc trung tâm hoà giải.
Trọng tài thương mại
Nếu hợp đồng có điều khoản trọng tài và thỏa thuận rõ ràng, bên học sinh/sinh viên hoặc bên cung cấp dịch vụ có thể đưa tranh chấp ra trọng tài. Ưu điểm là nhanh hơn, linh hoạt hơn so với tòa án.
Tòa án
Khi thương lượng, hoà giải không thành công hoặc hợp đồng không có điều khoản trọng tài, có thể khởi kiện tại tòa án có thẩm quyền.
- Chứng cứ rất quan trọng: hợp đồng, thư từ/email trao đổi, báo giá, hóa đơn, bằng chứng thực tế về vi phạm.
- Yêu cầu tuyên bố hợp đồng vô hiệu hoặc chấm dứt hợp đồng, hoàn trả chi phí, bồi thường thiệt hại, lãi suất nếu có.
- Tòa án sẽ áp dụng quy định của Bộ luật Dân sự, cũng xem xét Nghị định 88/2022 nếu liên quan đến giáo dục nghề nghiệp hay tư vấn du học.

4. Kinh nghiệm thực tế & án lệ để học hỏi

Bản án về hợp đồng vô hiệu giữa bà B, bà D với Công ty tư vấn du học quốc tế F: Tòa tuyên hợp đồng vô hiệu, yêu cầu trả lại chi phí dịch vụ và hoàn trả phần đã thanh toán sau khi cấn trừ số tiền đã sử dụng dịch vụ.
Xử phạt hành vi không lưu trữ hồ sơ tư vấn du học: Trung tâm tư vấn du học không lưu hồ sơ gửi công dân ra nước ngoài học tập có thể bị phạt từ 10.000.000 đến 20.000.000 đồng theo Nghị định 88/2022.
Vi phạm hợp đồng tư vấn du học về nội dung tư vấn “không trung thực”: Theo Nghị định 88/2022, có thể bị phạt tới khoảng 20 triệu đồng.

5. Những điều nên ghi rõ trong hợp đồng dịch vụ giáo dục quốc tế để hạn chế tranh chấp

Để phòng tránh tranh chấp, bên tư vấn và người học nên đảm bảo hợp đồng có các nội dung sau:

Tên, thông tin đầy đủ của các bên; địa chỉ, giấy phép kinh doanh hay giấy phép tư vấn du học nếu có.
Rõ nội dung dịch vụ: tư vấn hồ sơ, làm visa, liên kết đào tạo, cam kết chương trình, kiểm định chất lượng, giáo viên, thiết bị, cơ sở vật chất.
Chi phí, học phí, lệ phí, cách thức thanh toán, đồng tiền thanh toán (nên sử dụng đồng Việt Nam nếu không có quy định WTO/Cam kết nào cho phép ngoại tệ).
Thời hạn thực hiện, lịch trình, lộ trình nếu có; trách nhiệm của mỗi bên nếu có sự chậm trễ hay không thực hiện.
Điều khoản về kết quả visa (nên có miễn trách nhiệm nếu kết quả phụ thuộc vào cơ quan lãnh sự)
Điều khoản chấm dứt hợp đồng, đơn phương chấm dứt, hoàn trả, điều kiện vô hiệu.
Về pháp luật áp dụng và thẩm quyền giải quyết tranh chấp (tòa án Việt Nam hay trọng tài, nếu hợp pháp).

6. Kết luận

Tranh chấp hợp đồng dịch vụ giáo dục quốc tế có thể gây thiệt hại lớn cho cả người học và bên cung cấp nếu không chuẩn bị kỹ từ đầu. Việc cập nhật luật mới (như Nghị định 88/2022/NĐ-CP, các quy định về liên kết đào tạo quốc tế) là rất quan trọng. Luôn đảm bảo hợp đồng rõ ràng, minh bạch, có chứng cứ đầy đủ và có phương án giải quyết tranh chấp hợp lý (thương lượng/hòa giải/trọng tài/tòa án).