Tranh chấp nhãn hiệu giữa doanh nghiệp Việt và doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam

Ngày càng nhiều tranh chấp nhãn hiệu xảy ra giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có nguồn gốc nước ngoài, đặc biệt khi thị trường Việt Nam trở nên hấp dẫn, thủ tục sở hữu trí tuệ được hoàn thiện, và người tiêu dùng ngày càng nhạy cảm hơn. Bài viết này tổng hợp các quy định pháp luật mới nhất tại Việt Nam, thực tế xử lý tranh chấp, và gợi ý cách phòng tránh cho doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại Việt Nam.

1. Những quy định hiện hành về nhãn hiệu tại Việt Nam

1.1 Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi (2022) và các cải cách quan trọng

• Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT) sửa đổi năm 2022 đã bổ sung nhiều điểm mới về nhãn hiệu: ví dụ, điều kiện chấm dứt hiệu lực nhãn hiệu đối chứng khi nhãn hiệu xin đăng ký trùng/tương tự với tên giống cây trồng đã được bảo hộ.

• Định nghĩa “nổi tiếng” được sửa đổi: không còn là “người tiêu dùng biết đến rộng rãi trên toàn lãnh thổ Việt Nam”, mà là “bộ phận công chúng có liên quan”.

• Thêm các căn cứ từ chối đơn đăng ký nhãn hiệu như trùng/tương tự tạo nhầm lẫn với tên giống cây trồng, tên thương mại, chỉ dẫn địa lý, kiểu dáng công nghiệp, quyền tác giả, v.v.

1.2 Các quyền và thủ tục dành cho chủ thể nước ngoài đăng ký nhãn hiệu

• Cá nhân, tổ chức nước ngoài có thể đăng ký nhãn hiệu tại Việt Nam nếu họ có cơ sở sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam, hoặc thông qua đại diện hợp lệ.

• Chủ thể nước ngoài nếu không có cơ sở tại Việt Nam thì phải thông qua đại diện sở hữu công nghiệp hoạt động hợp pháp tại Việt Nam để nộp đơn.

• Đơn đăng ký nhãn hiệu nước ngoài phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện như dấu hiệu nhìn thấy được, khả năng phân biệt, chưa bị đăng ký trước hoặc gây nhầm lẫn với nhãn hiệu/ tên thương mại/ các dấu hiệu đã bảo hộ.

2. Các loại tranh chấp thường gặp và cách giải quyết tại Việt Nam

2.1 Các tình huống tranh chấp đặc thù giữa doanh nghiệp Việt và nước ngoài

1. Tranh chấp do đơn đăng ký trước
   Khi doanh nghiệp nước ngoài muốn đăng ký nhãn hiệu nhưng có đơn của doanh nghiệp Việt Nam hoặc doanh nghiệp nước ngoài khác đã nộp trước cho nhãn hiệu trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn, nguyên tắc nộp đơn đầu tiên sẽ được áp dụng.

2. Tranh chấp nhãn hiệu nổi tiếng
   Nhãn hiệu nước ngoài nếu đã nổi tiếng tại Việt Nam có thể được bảo vệ dù chưa đăng ký hoặc đăng ký nhưng cho dịch vụ/hàng hóa khác. Chủ sở hữu nhãn hiệu nổi tiếng có thể phản đối đơn đăng ký mới của bên khác nếu gây nhầm lẫn với thương hiệu nổi tiếng của mình.

3. Xung đột giữa tên thương mại và nhãn hiệu
   Có những trường hợp doanh nghiệp Việt Nam (hoặc nước ngoài) sử dụng tên doanh nghiệp/tên thương mại trùng hoặc tương tự với nhãn hiệu đã được bảo hộ, hoặc tên thương mại được thiết lập trước nhãn hiệu mới. Điều này tạo ra tranh chấp về quyền ưu tiên sử dụng hoặc quyền bảo hộ.

4. Tranh chấp từ việc sử dụng trước (use) so với đăng ký (registration)
   Trong một số trường hợp, nhãn hiệu chưa đăng ký nhưng đã được sử dụng phổ biến tại Việt Nam có thể được xem xét bảo hộ hoặc phản đối đơn đăng ký mới nếu có chứng cứ chứng minh sự sử dụng trước và được “công chúng có liên quan biết đến rộng rãi”.

2.2 Cách thức giải quyết tranh chấp

• Cơ quan sở hữu trí tuệ

  • Phản đối đơn đăng ký nhãn hiệu (đối với đơn đang trong quá trình thẩm định) dựa trên các căn cứ theo Luật SHTT (nhãn hiệu trước, sử dụng trước, nhãn hiệu nổi tiếng, tên thương mại, kiểu dáng, quyền tác giả, tên giống cây trồng, v.v.).

  • Yêu cầu hủy bỏ nhãn hiệu đã được cấp nếu có căn cứ chứng minh đơn được cấp sai (ví dụ: dụng ý xấu, trùng/tương tự gây nhầm lẫn).

• Tòa án và biện pháp dân sự

  • Khởi kiện dân sự để buộc chấm dứt hành vi xâm phạm, buộc bồi thường thiệt hại, xin lỗi, cải chính, tiêu hủy hàng hóa/công cụ vi phạm.

  • Áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời nếu có nguy cơ thiệt hại lớn, chứng cứ bị tẩu tán.

• Xử phạt hành chính và hình sự

  • Xử phạt hành chính bởi các cơ quan quản lý thị trường, thanh tra sở hữu trí tuệ, hải quan, công an nếu hành vi vi phạm xảy ra. Hình thức: phạt tiền, thu giữ hàng hóa, đình chỉ sản xuất, tịch thu công cụ vi phạm.

  • Trong trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định Luật Hình sự và Luật SHTT.

3. Thách thức thực tiễn và cách phòng tránh cho doanh nghiệp

3.1 Những khó khăn khi tranh chấp thực tế

• Việc xác minh nhãn hiệu “nổi tiếng” thường mất nhiều thời gian và chứng cứ khó thu thập. Việc đánh giá bộ phận công chúng có liên quan vẫn chưa được hướng dẫn chi tiết.

• Thẩm định nhãn hiệu trùng/tương tự gây nhầm lẫn có khi chưa thống nhất giữa các cơ quan chức năng, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ có thể bị xử lý chậm hoặc bị đình chỉ do đơn đang có khiếu nại/hủy bỏ.

• Doanh nghiệp (Việt Nam hay nước ngoài) nếu không đăng ký bảo hộ hoặc không theo dõi thị trường kỹ sẽ dễ bị “ăn theo”, bị đối thủ khác đăng ký trước. Nguyên tắc nộp đơn đầu tiên là cơ sở then chốt.

3.2 Gợi ý cách phòng tránh tranh chấp thành công

• Đăng ký bảo hộ sớm ngay khi hình thành nhãn hiệu, bao gồm việc kiểm tra các nhãn hiệu tương tự đã đăng ký hoặc đang sử dụng để tránh trùng lặp.

• Cung cấp chứng cứ sử dụng nhãn hiệu trước nếu nhãn hiệu chưa đăng ký, nhằm phòng tranh chấp sử dụng trước. Việc quảng bá, tiếp thị, hóa đơn, ảnh chụp thực tế… sẽ là chứng cứ quan trọng.

• Xác định rõ phạm vi hàng hóa, dịch vụ khi đăng ký; tránh mở rộng quá mức làm tăng rủi ro nhầm lẫn với nhãn hiệu khác.

• Theo dõi thị trường và đơn đăng ký mới để phát hiện sớm đơn đăng ký nhãn hiệu trùng/tương tự, từ đó có thể phản đối hoặc yêu cầu hủy bỏ nếu đủ căn cứ.

• Chuẩn bị hồ sơ kháng cáo/hủy bỏ: khi phát hiện nhãn hiệu đã cấp sai, doanh nghiệp nên tìm hiểu các quy định về dụng ý xấu, chứng minh nhãn hiệu nổi tiếng, hoặc căn cứ tiên quyết như đăng ký/ sử dụng trước.

• Sử dụng đại diện sở hữu công nghiệp chuyên nghiệp, nhất là nếu chủ thể là doanh nghiệp nước ngoài, để đảm bảo hồ sơ đúng yêu cầu pháp lý, thủ tục được theo dõi kỹ.

Kết luận

Tranh chấp nhãn hiệu giữa doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam là thực tế đa dạng và có những điểm mới sau khi Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2022 có hiệu lực. Quyền và thủ tục của chủ thể nước ngoài ngày càng được công nhận rõ hơn, nhưng doanh nghiệp trong nước cũng có nhiều cách chủ động bảo vệ thương hiệu của mình nếu biết tận dụng các quy định về đăng ký sớm, sử dụng trước, phản đối, hủy bỏ,…

Nếu bạn là doanh nghiệp đang lo lắng về nguy cơ tranh chấp nhãn hiệu, hoặc cần đánh giá khả năng bảo hộ thương hiệu của mình tại Việt Nam — hãy tìm sự tư vấn pháp lý chuyên sâu để hoạch định chiến lược sở hữu trí tuệ an toàn và hiệu quả.

Liên hệ với DEDICA Law Firm để được tư vấn pháp lý chuyên sâu!

📞 Hotline: (+84) 39 969 0012 (Hỗ trợ qua WhatsApp, WeChat và Zalo)

🏢 Trụ sở chính: 144 đường Võ Văn Tần, phường Xuân Hòa, TP. Hồ Chí Minh (144 đường Võ Văn Tần, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh)

🕒 Giờ làm việc: Thứ Hai – Thứ Sáu (8:30 – 18:00)

Liên hệ ngay để nhận tư vấn miễn phí lần đầu từ đội ngũ luật sư chuyên nghiệp của chúng tôi!