Tranh chấp tài sản chung – tài sản riêng khi một bên mất: Những điều bạn nên biết

Khi một người trong vợ chồng qua đời, câu chuyện phân chia tài sản — giữa tài sản chung và tài sản riêng — rất dễ nảy sinh tranh chấp. Nhiều gia đình rơi vào mâu thuẫn đau lòng chỉ vì thiếu hiểu biết pháp lý ở bước đầu. Dưới đây là giải đáp chi tiết và hướng xử lý dựa trên các quy định mới nhất tại Việt Nam.

1. Khái niệm tài sản chung và tài sản riêng trong hôn nhân

1.1 Tài sản chung là gì?

Theo Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 và các hướng dẫn thực tiễn, tài sản chung của vợ chồng bao gồm:

• Thu nhập, lợi tức phát sinh trong thời kỳ hôn nhân.

• Tài sản mà vợ chồng được tặng cho chung hoặc thừa kế chung (nếu không quy định riêng).

• Tài sản hình thành từ tài sản riêng (nếu nhập vào khối chung).

• Quyền sử dụng đất, tài sản khác mà có căn cứ xác định là tài sản chung.
  Nếu không có căn cứ để chứng minh tài sản là riêng của một trong hai, thì tài sản đó sẽ được coi là chung.

1.2 Tài sản riêng là gì?

Tài sản riêng là tài sản thuộc sở hữu riêng của vợ hoặc chồng. Những loại tài sản được luật định coi là tài sản riêng gồm:

• Tài sản có trước khi kết hôn.

• Tài sản được tặng cho riêng, thừa kế riêng trong thời kỳ hôn nhân (nếu không nhập vào tài sản chung).

• Tài sản được chia riêng theo thỏa thuận.

• Các quyền tài sản gắn liền với cá nhân.

2. Khi một bên mất – cơ chế xử lý tài sản chung và riêng

2.1 Quản lý tài sản chung khi một bên chết

Điều 66 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định rằng khi một bên chết (hoặc bị tòa án tuyên bố là đã chết): người còn sống sẽ quản lý tài sản chung của hai người, trừ trường hợp người chết có di chúc chỉ định người khác hoặc những người thừa kế thỏa thuận cử người quản lý.

2.2 Phân chia tài sản chung

Khi có yêu cầu chia di sản, phần tài sản chung của vợ chồng sẽ được chia đôi — trừ khi vợ chồng trước đó đã có thỏa thuận khác về chế độ tài sản.

Ví dụ: nếu tài sản chung hai vợ chồng là 2 tỷ đồng, thì khi một bên chết, phần chung “của người đã chết” là 1 tỷ đồng để chia thừa kế (phần còn lại 1 tỷ là phần tài sản chung của người sống).

2.3 Tài sản riêng – xử lý như thế nào khi người mất

Tài sản riêng của người chết sẽ trở thành di sản thừa kế. Trong trường hợp người mất không để lại di chúc, di sản (gồm tài sản riêng + phần tài sản chung) sẽ được chia theo pháp luật, bắt đầu từ hàng thừa kế thứ nhất: vợ/chồng, cha mẹ, con cái.

Nếu có di chúc hợp pháp, tài sản riêng được chia theo ý chí người chết trong di chúc — nhưng vẫn chịu hạn chế nếu có người phải được hưởng thừa kế bắt buộc (ví dụ vợ/chồng, con nhỏ).

3. Những tình huống tranh chấp thường gặp và cách xử lý

3.1 Tranh chấp về việc xác định tài sản là chung hay riêng

Đây là bước “khởi nguồn” nhiều mâu thuẫn — bởi nếu một bên tranh tài sản là riêng, họ có thể đòi hưởng toàn bộ, trong khi bên kia coi là tài sản chung nên đòi ½ cái phần chung + phần thừa kế.

Trong thực tế, nếu không chứng minh được tài sản riêng bằng giấy tờ, nguồn gốc, chức năng sử dụng… Tòa án có thể xác định tài sản đó là tài sản chung.

Bạn cần chuẩn bị các chứng cứ: giấy tờ mua bán, hợp đồng tặng cho, sao kê tài chính, biên bản giao nhận, hóa đơn… để chứng minh nguồn gốc tài sản riêng.

3.2 Tranh chấp về định đoạt tài sản riêng khi người còn sống

Trong quá trình sống, quyền định đoạt tài sản riêng có quy định chặt: nếu vợ chồng đồng thuận (nếu hoa lợi nguồn sống duy nhất), hoặc bên kia được ủy quyền thì mới có thể quản lý, định đoạt tài sản riêng của người kia.

Khi một bên mất, quyền định đoạt của người sống không còn áp dụng đối với tài sản riêng của người chết — vì tài sản đó đã trở thành di sản thừa kế.

3.3 Tranh chấp khi có thỏa thuận chia tài sản nhưng bên kia không thực hiện

Ví dụ: vợ chồng từng thỏa thuận nếu mất thì bên kia được quyền sử dụng tài sản X, nhưng người sống không thực hiện cam kết đó – khi đó bên kia có thể khởi kiện yêu cầu thi hành thỏa thuận hoặc yêu cầu Tòa án chia lại tài sản chung.

Tòa án trong nhiều vụ xét xử đã yêu cầu người khởi kiện sửa đơn để “đòi chia tài sản chung” nếu họ không đưa ra yêu cầu rõ ràng.

3.4 Tranh chấp về quản lý di sản khi người mất có di chúc hoặc không

Nếu có di chúc: người được chỉ định quản lý (thực hiện di chúc) có quyền quản lý di sản — trừ khi người thừa kế khác và người còn sống có thỏa thuận khác.

Nếu không có di chúc: bên còn sống quản lý tài sản chung; còn tài sản riêng người chết giao cho người thừa kế quản lý theo thỏa thuận hoặc theo quyết định Tòa án/Gia đình.

4. Lộ trình đề xuất khi bạn đang vướng tranh chấp tài sản sau khi một bên mất

• Xác định rõ tài sản tranh chấp: phân loại tài sản chung hay tài sản riêng, xác định nguồn gốc và những dấu hiệu của sự nhập chung.

• Thu thập giấy tờ, chứng cứ: giấy chứng nhận quyền sở hữu, hợp đồng, thỏa thuận, sao kê tài chính…

• Hòa giải nội bộ hoặc ngoài tòa: nếu các bên chịu ngồi lại, điều này giúp rút ngắn thời gian, chi phí.

• Khai nhận di sản và kê khai tại Tòa án/Gia đình: nếu có di chúc hoặc theo pháp luật.

• Khởi kiện nếu không thỏa thuận được: yêu cầu Tòa án xác định tài sản, chia di sản, bồi thường (nếu có vi phạm).

• Yêu cầu Tòa án hạn chế phân chia nếu ảnh hưởng nghiêm trọng cuộc sống người còn sống (khi chia di sản gây khó khăn lớn).

Kết luận

Tranh chấp về tài sản chung – tài sản riêng khi một bên mất là chủ đề rất dễ nảy sinh mâu thuẫn vì nó liên quan đến quyền lợi lớn, tình cảm gia đình và pháp luật chồng chéo. Để giảm thiểu rủi ro: bạn nên chuẩn bị trước các chứng cứ rõ ràng khi còn sống, nên làm di chúc nếu có điều kiện, và nếu rơi vào tranh chấp, nên nhanh chóng tìm giải pháp hòa giải hoặc tư vấn pháp lý chuyên sâu để thắng kiện mà không tổn thương quan hệ gia đình quá mức.

Liên hệ với DEDICA Law Firm để được tư vấn pháp lý chuyên sâu!

📞 Hotline: (+84) 39 969 0012 (Hỗ trợ qua WhatsApp, WeChat và Zalo)

🏢 Trụ sở chính: 144 đường Võ Văn Tần, phường Xuân Hòa, TP. Hồ Chí Minh (144 đường Võ Văn Tần, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh)

🕒 Giờ làm việc: Thứ Hai – Thứ Sáu (8:30 – 18:00)

Liên hệ ngay để nhận tư vấn miễn phí lần đầu từ đội ngũ luật sư chuyên nghiệp của chúng tôi!