Tranh chấp về cấp dưỡng sau ly hôn: Khi nào được thay đổi mức cấp dưỡng?
Việc ly hôn không phải là điểm kết cho trách nhiệm nuôi dưỡng con cái — trong đó, cấp dưỡng sau ly hôn là một trong những vấn đề rất dễ gây tranh chấp trong thực tế. Đặc biệt trong bối cảnh chi phí sinh hoạt, học hành tăng cao từng năm, rất nhiều người nuôi con sau ly hôn mong muốn đòi tăng mức cấp dưỡng, nhưng liệu pháp luật cho phép thay đổi không? Khi nào được thay đổi mức cấp dưỡng? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp theo hướng pháp lý cập nhật tại Việt Nam, giúp bạn nắm rõ quyền và nghĩa vụ khi rơi vào tình huống này.
1. Cơ sở pháp lý – Mức cấp dưỡng có thể thay đổi không?
1.1 Quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình 2014
Theo Điều 116 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, mức cấp dưỡng do người có nghĩa vụ cấp dưỡng và người được cấp dưỡng (hoặc người giám hộ) thỏa thuận, căn cứ vào thu nhập, khả năng thực tế của người cấp dưỡng và nhu cầu thiết yếu của người được cấp dưỡng. Nếu không thỏa thuận được thì Tòa án sẽ quyết định.
Đồng thời, khoản 2 của Điều 116 quy định rõ: “Khi có lý do chính đáng, mức cấp dưỡng có thể thay đổi”. Việc thay đổi cũng do các bên thỏa thuận; nếu không đạt được, có thể yêu cầu Tòa án can thiệp.
=> Như vậy, về nguyên tắc pháp luật cho phép việc thay đổi mức cấp dưỡng sau ly hôn, miễn có lý do chính đáng và phù hợp với hoàn cảnh thực tế.
1.2 Các văn bản hướng dẫn và quy định bổ trợ
Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP đưa ra hướng dẫn rằng mức cấp dưỡng nếu do Tòa án quyết định thì không thấp hơn một nửa mức lương tối thiểu vùng nơi người cấp dưỡng cư trú, cho mỗi người con.
Về xử lý đối với người trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng: Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định phạt tiền 5–10 triệu đồng nếu từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng cho con sau ly hôn.
Trong thực tiễn xét xử, các Tòa án nhân dân vẫn tiếp nhận nhiều vụ “yêu cầu thay đổi mức cấp dưỡng” khi các bên không thỏa thuận được. Ví dụ: một bản án năm 2023 xét yêu cầu tăng mức cấp dưỡng lên 3.000.000 đồng mỗi tháng.
2. Khi nào được quyền yêu cầu thay đổi mức cấp dưỡng?
Điều kiện để yêu cầu tòa án thay đổi mức cấp dưỡng không đơn giản — bạn cần có lý do chính đáng và đáp ứng các yếu tố pháp lý. Dưới đây là những tình huống phổ biến:
2.1 Lý do chính đáng để thay đổi mức cấp dưỡng
Một số hoàn cảnh được Tòa án chấp nhận xem xét thay đổi gồm:
Chi phí sinh hoạt, học tập của con tăng cao: Khi con lớn hơn, nhu cầu ăn uống, giáo dục, y tế… tăng lên. Khoản cấp dưỡng cũ có thể không còn phù hợp để đáp ứng mức sống tối thiểu cần thiết.
Thu nhập hoặc sức khỏe của người cấp dưỡng thay đổi bất lợi: Người cấp dưỡng bị mất việc, bệnh tật, suy giảm khả năng lao động… dẫn đến không thể tiếp tục cấp dưỡng theo mức cũ.
Thay đổi hoàn cảnh đặc biệt: Ví dụ thiên tai, tai nạn, sự kiện bất khả kháng khiến chi phí nuôi con vượt quá khả năng trước đây (như trường hợp con bị bệnh nặng).
Trốn tránh cấp dưỡng hoặc khai báo tài sản, thu nhập sai sự thật: Nếu người cấp dưỡng cố tình khai thấp thu nhập để né trách nhiệm, tòa có thể xem xét điều chỉnh mức cấp dưỡng trong yêu cầu mới. Trong bản án về thay đổi cấp dưỡng năm 2022, người cha đã yêu cầu giảm mức cấp dưỡng từ 3.000.000 xuống mức quy định, nhưng Tòa án đã bác yêu cầu này vì không có lý do thuyết phục.
2.2 Những trường hợp Tòa án có thể không chấp nhận
Nếu sự thay đổi lý do không rõ ràng, không có chứng cứ xác thực
Nếu người cấp dưỡng đã thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng đúng theo quyết định/ bản án và không có bằng chứng chứng minh sự thay đổi về thu nhập, chi phí
Nếu yêu cầu giảm cấp dưỡng mà người trực tiếp nuôi con bị ảnh hưởng nghiêm trọng
3. Thủ tục yêu cầu thay đổi mức cấp dưỡng
Khi bạn đã xác định có lý do chính đáng để thay đổi cấp dưỡng nhưng hai bên không thỏa thuận được, bạn cần thực hiện các bước sau:
3.1 Chuẩn bị hồ sơ và nộp đơn
Đơn yêu cầu thay đổi mức cấp dưỡng (nêu rõ lý do, mức đề nghị mới)
Bản sao bản án, quyết định ly hôn hoặc thỏa thuận nuôi con đã có hiệu lực
Chứng cứ thu nhập, chi phí, hoàn cảnh mới (hóa đơn chi phí giáo dục, y tế, hợp đồng lao động, giấy xác nhận thu nhập, giấy tờ y tế…)
Bản sao CMND/CCCD/Hộ chiếu của các bên, giấy khai sinh của con
Các tài liệu khác liên quan để chứng minh "lý do chính đáng"
Hồ sơ này được nộp tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi người có nghĩa vụ cấp dưỡng cư trú hoặc làm việc.
3.2 Thụ lý, giải quyết
Tòa án xác minh hồ sơ, thụ lý nếu hợp lệ
Thông báo cho bên kia (người bị yêu cầu thay đổi) để đối đáp
Tòa án có thể triệu tập phiên hòa giải nếu có thể
Tòa án xem xét các chứng cứ, xác định liệu lý do đưa ra có chính đáng không
Quyết định của tòa án về việc chấp nhận hoặc từ chối thay đổi mức cấp dưỡng
Nếu chấp nhận, Tòa án sẽ ghi rõ mức cấp dưỡng mới, thời điểm bắt đầu áp dụng (thường từ khi có hiệu lực bản án mới)
Thời gian giải quyết thường từ 2 – 4 tháng tùy vụ việc.
3.3 Lệ phí và án phí
Lệ phí yêu cầu thay đổi mức cấp dưỡng hiện hành là 300.000 đồng (theo Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14).
Án phí nếu vụ việc được giải quyết qua quá trình xét xử dân sự
4. Ví dụ thực tế
Trong một bản án năm 2023, người mẹ khởi kiện yêu cầu thay đổi mức cấp dưỡng lên 3.000.000 đồng/tháng. Tòa án chấp nhận yêu cầu nếu chứng minh được sự thay đổi điều kiện tài chính và nhu cầu nuôi con tăng.
Trong một vụ khác, người chồng muốn giảm mức cấp dưỡng từ 3.000.000 đồng/tháng. Tòa án đã bác bỏ yêu cầu vì lý do đưa ra không thuyết phục và không phù hợp với lợi ích của con.
Có vụ cấp dưỡng đã được quyết định trong những năm trước, nhưng sau hơn 10 năm, người vợ khởi kiện yêu cầu tăng từ mức rất thấp (365.000 đồng) lên 1.500.000 đồng – tòa án chấp nhận vì chi phí sinh hoạt đã biến động rất lớn.
5. Những lưu ý quan trọng khi yêu cầu thay đổi cấp dưỡng
Độc lập xét lý do và bằng chứng
Để tòa án chấp nhận, bạn cần có bằng chứng xác thực về sự thay đổi lý do (thu nhập giảm, chi phí tăng…).Ưu tiên thương lượng nếu có thể
Nếu hai bên thỏa thuận được mức mới và viết văn bản cam kết, tòa án dễ xử thuận hơn.Lợi ích cao nhất của con là nguyên tắc bắt buộc
Tòa án sẽ luôn đặt lợi ích của con lên hàng đầu, chỉ chấp nhận mức mới nếu phù hợp với nhu cầu nuôi dưỡng, học tập, chăm sóc.Chọn thời điểm phù hợp
Không nên yêu cầu thay đổi quá sớm nếu chưa có biến động thực tế rõ ràng.Theo dõi việc thi hành quyết định mới
Khi tòa án tuyên thay đổi mức cấp dưỡng, bạn cần theo sát để đối tác thực hiện. Nếu họ tiếp tục trốn tránh, bạn có quyền yêu cầu thi hành án và có thể áp dụng biện pháp cưỡng chế.
6. Kết luận
Việc thay đổi mức cấp dưỡng sau ly hôn hoàn toàn có thể theo quy định của pháp luật nếu có lý do chính đáng và chứng cứ xác thực. Tuy nhiên, do thực tiễn mỗi vụ việc khác nhau, bạn cần:
Xác định rõ hoàn cảnh đã thay đổi so với lúc ban đầu
Chuẩn bị hồ sơ chứng minh (thu nhập mới, chi phí nuôi con)
Nếu có thể, thương lượng trước khi ra tòa
Luôn chú ý đến lợi ích của con khi đề xuất mức mới
Liên hệ với DEDICA Law Firm để được tư vấn pháp lý chuyên sâu!
📞 Hotline: (+84) 39 969 0012 (Hỗ trợ qua WhatsApp, WeChat và Zalo)
🏢 Trụ sở chính: 144 đường Võ Văn Tần, phường Xuân Hòa, TP. Hồ Chí Minh (144 đường Võ Văn Tần, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh)
🕒 Giờ làm việc: Thứ Hai – Thứ Sáu (8:30 – 18:00)
Liên hệ ngay để nhận tư vấn miễn phí lần đầu từ đội ngũ luật sư chuyên nghiệp của chúng tôi!
