Các bước giải quyết tranh chấp đầu tư nước ngoài tại Việt Nam
1. Vì sao cần nắm rõ quy trình giải quyết tranh chấp tại Việt Nam?
Bạn là nhà đầu tư hoặc là doanh nghiệp tại Việt Nam đang vướng tranh chấp với nhà đầu tư nước ngoài? Hãy yên tâm—vì Việt Nam đã xây dựng khung pháp lý rất rõ ràng và tiên tiến để xử lý những tình huống này một cách hiệu quả.
Việc hiểu rõ các bước giải quyết tranh chấp đầu tư nước ngoài tại Việt Nam không chỉ giúp bạn bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp mà còn đảm bảo môi trường đầu tư minh bạch, an toàn và thân thiện. Đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng, các cơ chế hòa giải, tòa án, trọng tài—đặc biệt là cơ chế mới trong EVIPA—đem lại rất nhiều lợi thế nếu được ứng dụng đúng.
2. Cơ sở pháp lý tại Việt Nam – Luật Đầu tư 2020 và EVIPA
2.1 Luật Đầu tư 2020
Luật Đầu tư 2020 chính là nền tảng pháp lý đầu tiên để giải quyết mọi tranh chấp đầu tư nước ngoài xảy ra tại Việt Nam. Theo Điều 14 Luật Đầu tư 2020, các bước giải quyết tranh chấp được sắp xếp theo trình tự ưu tiên như sau:
Thương lượng, hòa giải – là biện pháp đầu tiên được khuyến khích sử dụng.
Nếu không thành, có thể lựa chọn một trong các phương thức: Trọng tài Việt Nam, Tòa án Việt Nam, hoặc trong trường hợp phù hợp: Trọng tài nước ngoài hoặc Trọng tài quốc tế.
Các bên là nhà đầu tư (trong nước hoặc nước ngoài) hoặc cơ quan nhà nước có thể lựa chọn trong số này nếu không có thỏa thuận khác trong hợp đồng hoặc điều ước quốc tế.
Trong trường hợp tranh chấp giữa nhà đầu tư nước ngoài và cơ quan nhà nước, nếu hợp đồng hoặc điều ước quốc tế không có quy định khác, có thể lựa chọn Trọng tài Việt Nam hoặc Tòa án Việt Nam.
2.2 EVIPA – “Vũ khí mới” trong giải quyết tranh chấp đầu tư tại Việt Nam
Hiệp định EVIPA (Hiệp định bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và EU) bổ sung những cơ chế rất mới và ưu việt:
Ba phương thức giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và Chính phủ Việt Nam: Tòa đầu tư thường trực, Hòa giải, và Tòa trọng tài.
Khi sử dụng Tòa đầu tư, không được dùng đồng thời cơ chế khác – tạo sự minh bạch, tránh lựa chọn song song để trục lợi.
EVIPA nghiêm cấm các đơn kiện vô căn cứ và yêu cầu bên thua kiện chịu toàn bộ chi phí tố tụng – nhằm ngăn ngừa việc lạm dụng các cơ chế ISDS truyền thống.
Quy định rõ về cơ chế bốc thăm, luân phiên vị trí Hội đồng tòa án đầu tư, đảm bảo công bằng cho các bên.
3. Các bước cụ thể giải quyết tranh chấp đầu tư nước ngoài tại Việt Nam
Bước 1: Thương lượng – hòa giải nội bộ (thân thiện và nhanh chóng)
Ưu tiên phương thức thân thiện, tiết kiệm, và giữ quan hệ hợp tác.
Có thể tự hòa giải hoặc nhờ trung tâm hòa giải thương mại hỗ trợ.
Nếu đạt được thỏa thuận, lập văn bản thỏa thuận và có giá trị pháp lý.
Bước 2: Lựa chọn cơ quan tài phán – Tòa án hoặc Trọng tài?
Nếu hòa giải không hiệu quả, bạn có thể đưa tranh chấp ra:
Tòa án Việt Nam, nếu hai bên đồng ý hoặc theo yêu cầu pháp luật.
Trọng tài trong nước (ví dụ VIAC – Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam) hoặc trọng tài quốc tế (ICC, SIAC, UNCITRAL,…).
Bước 3: Trình tự tố tụng tại trọng tài hoặc tòa án
Tòa án Việt Nam:
Áp dụng quy trình tố tụng dân sự thông thường: khởi kiện, thụ lý, hòa giải/tòa, xét xử sơ thẩm – phúc thẩm (nếu kháng cáo).
Trọng tài Việt Nam (VIAC):
Theo Quy tắc tố tụng áp dụng từ 2017, tố tụng bắt đầu khi tiếp nhận Đơn khởi kiện.
Trong vòng 30 ngày sau khi Bị đơn nhận thông báo, các bên phải thống nhất trọng tài viên hoặc yêu cầu VIAC chỉ định.
Có thể gộp tranh chấp từ nhiều hợp đồng vào một đơn khởi kiện.
Trọng tài quốc tế:
Thực hiện theo quy tắc tổ chức trọng tài quốc tế (UNCITRAL, ICC, ICSID,…).
Quyết định trọng tài có giá trị pháp lý cao và được thi hành tại nhiều quốc gia theo Công ước New York 1958.
Bước 4: Thi hành phán quyết hoặc bản án
Tại Việt Nam, phán quyết trọng tài quốc tế có thể được công nhận và thi hành nếu hội đủ điều kiện theo Công ước New York.
Bản án tòa án có thể được thi hành như các bản án nội địa.
Với EVIPA, phán quyết từ Tòa đầu tư cũng sẽ được công nhận theo nghị quyết thi hành phán quyết đầu tư (ví dụ Nghị quyết 113/2020/QH14).
4. Kết luận
Nhìn chung, Việt Nam xây dựng cơ chế giải quyết tranh chấp đầu tư nước ngoài rất linh hoạt và hiệu quả, vừa bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư, vừa đảm bảo lợi ích của quốc gia tại Việt Nam. Đặc biệt, với sự bổ sung của cơ chế Tòa đầu tư thường trực từ EVIPA, Việt Nam giành được vị thế chủ động và hiện đại trong xử lý tranh chấp quốc tế.
Liên hệ với DEDICA Law Firm để được tư vấn pháp lý chuyên sâu!
📞 Hotline: (+84) 39 969 0012 (Hỗ trợ qua WhatsApp, WeChat và Zalo)
🏢 Trụ sở chính: 144 đường Võ Văn Tần, phường Xuân Hòa, TP. Hồ Chí Minh (144 đường Võ Văn Tần, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh)
🕒 Giờ làm việc: Thứ Hai – Thứ Sáu (8:30 – 18:00)
Liên hệ ngay để nhận tư vấn miễn phí lần đầu từ đội ngũ luật sư chuyên nghiệp của chúng tôi!
