Các bước xử lý tranh chấp thừa kế có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam

Khi mối quan hệ thừa kế liên quan đến yếu tố nước ngoài — như người lập di chúc hoặc người thừa kế là người nước ngoài, hoặc tài sản ở nước ngoài — dòng chảy pháp lý càng phức tạp hơn. Bài viết này dẫn dắt bạn qua từng bước xử lý tranh chấp thừa kế tại Việt Nam một cách rõ ràng, giúp bảo vệ quyền lợi hiệu quả và tuân thủ pháp luật.

1. Hiểu đúng “tranh chấp thừa kế có yếu tố nước ngoài”

Theo Bộ luật Dân sự 2015, tranh chấp thừa kế được coi có yếu tố nước ngoài nếu một trong các yếu tố sau xảy ra:

• Người để lại di sản hoặc người thừa kế là người nước ngoài hoặc người Việt Nam định cư ở nước ngoài.

• Thể hiện pháp lý (di chúc, hợp đồng,…) được lập, thay đổi, chấm dứt ở nước ngoài.

• Tài sản thừa kế nằm ở nước ngoài.

Xác định đúng loại quan hệ này là bước đầu tiên và vô cùng quan trọng để xác định pháp luật áp dụng và thẩm quyền giải quyết.

2. Xác định pháp luật và thẩm quyền áp dụng

2.1. Pháp luật điều chỉnh

• Quyền thừa kế đối với người để lại di sản được xác định theo pháp luật quốc tịch của người đó khi mất.

• Với bất động sản, thẩm quyền phân chia phải tuân theo pháp luật quốc gia nơi tài sản tọa lạc.

Ví dụ: nếu người lập di chúc là người Việt và lập di chúc ở nước ngoài, năng lực và hình thức của di chúc phải tuân theo pháp luật quốc tịch của họ và nơi lập di chúc.

2.2. Thẩm quyền tòa án

• Tòa án Việt Nam (cấp tỉnh) có thẩm quyền giải quyết khi có người nước ngoài, người định cư ở ngoài, hoặc tài sản tại Việt Nam tham gia tranh chấp.

• Trong các tranh chấp khác có yếu tố nước ngoài, nếu các bên đồng ý, có thể chọn Tòa án Việt Nam theo điều ước quốc tế.

3. Quy trình xử lý tranh chấp thừa kế tại Việt Nam

Bước 1: Xác lập quyền và giá trị di sản

Trước tiên, cần làm rõ người thừa kế (theo di chúc hay theo pháp luật), phân loại tài sản là động sản hay bất động sản, tài sản trong hay ngoài Việt Nam. Việc này giúp xác định chính xác cơ sở pháp lý và giá trị cần phân chia.

Bước 2: Thương lượng – Hòa giải (nếu có thể)

Khuyến nghị tiến hành thương lượng giữa các bên, có thể qua hòa giải tại UBND, tòa án hoặc qua hòa giải viên. Đây là cách thân thiện, tiết kiệm chi phí và thời gian, đồng thời vẫn tuân thủ pháp luật.

Bước 3: Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện

Khi hòa giải không thành, cần chuẩn bị:

• Đơn khởi kiện (theo Mẫu số 23‑DS kèm Nghị quyết 01/2017/NQ‑HĐTP).

• Giấy tờ nhân thân, chứng minh quan hệ (giấy khai sinh, hộ khẩu, chứng minh quốc tịch).

• Chứng cứ: di chúc, giấy tờ xác nhận quyền lợi, giấy tờ chứng minh giá trị tài sản, thư từ, biên bản, định giá, biên bản ủy thác tư pháp nếu có.

• Giấy ủy quyền (nếu người thừa kế ở nước ngoài ủy quyền cho người khác nộp thay).

Bước 4: Nộp đơn và thụ lý tại tòa

• Nộp đơn tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền.

• Tòa sẽ kiểm tra hồ sơ trong 3–5 ngày làm việc, yêu cầu sửa nếu thiếu, hoặc thụ lý nếu hồ sơ hợp lệ.

Bước 5: Tiến hành tố tụng

• Sau khi thụ lý, tòa yêu cầu đóng tạm ứng án phí, xác minh hồ sơ, thu thập bằng chứng, có thể ủy thác tư pháp để lấy tài liệu ở nước ngoài nếu cần.

• Trong tình huống người thừa kế ở nước ngoài không liên lạc được, án lệ cho phép tòa vẫn giải quyết, tạm giao di sản cho người trong nước quản lý.

Bước 6: Phiên tòa, xử và thi hành án

• Các bên trình bày, tòa ra bản án hoặc quyết định rõ quyền và nghĩa vụ.

• Nếu có người thừa kế vắng mặt hoặc ở nước ngoài, việc thi hành được thực hiện sau khi xác định địa chỉ, quyền lợi của họ.

4. Thời hiệu khởi kiện và các lưu ý quan trọng

• Thời hiệu chia di sản thừa kế: 30 năm với bất động sản; 10 năm với động sản.

• Khởi kiện yêu cầu thực hiện nghĩa vụ tài sản: 3 năm từ thời điểm mở thừa kế.

Nếu vượt thời hạn, quyền khởi kiện có thể bị mất, di sản có thể bị coi là vô chủ hoặc thuộc sở hữu người chiếm giữ; nếu không ai chiếm giữ, di sản thuộc về Nhà nước.

Kết luận

Xử lý tranh chấp thừa kế có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam đòi hỏi sự thận trọng, xác định chính xác yếu tố pháp lý và thẩm quyền, cùng quy trình tố tụng rõ ràng: từ xác định quyền lợi, thương lượng, hòa giải đến khởi kiện, thụ lý, xét xử và thi hành án. Nắm vững các bước này sẽ giúp bảo vệ quyền lợi của đương sự một cách chủ động, kịp thời và đúng pháp luật.

Liên hệ với DEDICA Law Firm để được tư vấn pháp lý chuyên sâu!

📞 Hotline: (+84) 39 969 0012 (Hỗ trợ qua WhatsApp, WeChat và Zalo)

🏢 Trụ sở chính: 144 đường Võ Văn Tần, phường Xuân Hòa, TP. Hồ Chí Minh (144 đường Võ Văn Tần, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh)

🕒 Giờ làm việc: Thứ Hai – Thứ Sáu (8:30 – 18:00)

Liên hệ ngay để nhận tư vấn miễn phí lần đầu từ đội ngũ luật sư chuyên nghiệp của chúng tôi!