Quy định về quyền sở hữu trí tuệ khi mở rộng kinh doanh ra nước ngoài

1. Hiểu rõ hệ thống pháp lý sở hữu trí tuệ tại Việt Nam – nền tảng để vươn ra thế giới

1.1 Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam – cập nhật mới nhất

Hệ thống pháp luật quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam hiện nay được xây dựng dựa trên Luật Sở hữu trí tuệ 2005, đã được sửa đổi bổ sung vào các năm 2009, 2019 và gần đây nhất là 2022. Điều này cho thấy mức độ cập nhật, phản ánh năng lực thích ứng của hệ thống pháp lý theo xu hướng phát triển quốc tế.

Các văn bản hướng dẫn thi hành như Nghị định 65/2023/NĐ‑CP, Thông tư 23/2023/TT‑BKHCN, và các nghị định liên quan đến xử phạt vi phạm (ví dụ Nghị định 11/2023, 46/2024) giúp thực thi quy định chặt chẽ hơn, hiệu quả hơn.

1.2 Nguyên tắc lãnh thổ và thách thức khi mở rộng ra nước ngoài

Một nguyên tắc cực kỳ quan trọng mà doanh nghiệp Việt Nam cần nắm rõ khi mở rộng kinh doanh là nguyên tắc lãnh thổ trong bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Nguyên tắc này quy định rằng quyền sở hữu trí tuệ chỉ có hiệu lực tại quốc gia nơi đã đăng ký.

Thực tế cho thấy, nếu bạn chỉ đăng ký nhãn hiệu hay sáng chế tại Việt Nam, thì quyền ấy không được bảo hộ tại bất kỳ quốc gia nào khác. Một ví dụ thực tiễn là thương hiệu cà phê “Đăk Lăk” đã bị một công ty tại Pháp đăng ký độc quyền, dù thương hiệu được sử dụng lâu dài tại Việt Nam. Điều này là lời cảnh tỉnh: khi mở rộng sang thị trường quốc tế, bạn cần chủ động bảo hộ tại từng quốc gia hoặc sử dụng các cơ chế quốc tế như Hệ thống Madrid (cho nhãn hiệu) và Hiệp ước PCT (cho sáng chế).

2. Chiến lược bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ khi kinh doanh quốc tế

2.1 Khai thác tối ưu các cơ chế quốc tế – từ cam kết thương mại đến hệ thống đăng ký tập trung

Việt Nam đã tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới như EVFTA, CPTPP, và các cam kết quốc tế khác, qua đó nâng tiêu chuẩn bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ vượt trội hơn so với các cam kết trước đây như TRIPS.

Các cam kết này đem đến những lợi ích rõ rệt như:

• Thủ tục đăng ký quyền sở hữu công nghiệp trở nên minh bạch, nhanh chóng, có thể nộp trực tuyến.

• Khung pháp lý thống nhất giữa các nước thành viên, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc phản đối hoặc có ý kiến về đơn đăng ký.

• Tiếp cận môi trường pháp lý mạnh mẽ hơn, nâng cao khả năng bảo vệ thương hiệu và sáng chế của doanh nghiệp Việt Nam khi mở rộng ra nước ngoài.

Việc sử dụng các cơ chế quốc tế như Hệ thống Madrid (cho nhãn hiệu) cho phép đăng ký tại tối đa 124 quốc gia chỉ với một đơn và một khoản phí duy nhất. Đây là công cụ lợi thế lớn để bảo vệ thương hiệu “Made in Vietnam” trên toàn cầu.

2.2 Gắn quyền sở hữu trí tuệ với chiến lược kinh doanh để tránh “mất bò rồi mới lo làm chuồng”

Không chỉ là đăng ký, doanh nghiệp cần tích hợp các hoạt động SHTT vào chiến lược kinh doanh tổng thể. Điều này bao gồm:

• Tạo lập – Đăng ký – Sử dụng – Bảo vệ quyền SHTT một cách chủ động ngay từ khi bắt đầu xây dựng sản phẩm xuất khẩu hoặc thương hiệu quốc tế.

• Phòng ngừa rủi ro trong đàm phán và hợp đồng quốc tế: Khi doanh nghiệp đã có quyền rõ ràng, sẽ ở thế chủ động hơn, tránh bị ép giá, mất kiểm soát sản phẩm hoặc công nghệ cốt lõi.

• Tăng cường năng lực nội bộ: đào tạo, cập nhật kiến thức SHTT, kết nối với cơ quan chức năng và các tổ chức chuyên môn.

3. Thực trạng, điểm nghẽn và định hướng hoàn thiện pháp luật SHTT tại Việt Nam

Trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số, hệ thống pháp luật sở hữu trí tuệ tại Việt Nam vẫn tồn tại một số “điểm nghẽn” pháp lý như:

• Chưa có định nghĩa thống nhất về tài sản trí tuệ và tài sản số.

• Thiếu khung pháp lý cho sản phẩm do AI tạo ra, quyền dữ liệu phi cá nhân, tài sản số.

• Khó khăn trong thực thi quyền trên môi trường số, đặc biệt với hành vi xâm phạm qua mạng.

• Hạn chế về hạ tầng, định giá, thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học.

Tuy nhiên, định hướng phát triển đã rõ: theo Nghị quyết số 57‑NQ/TW ngày 22/12/2024, Việt Nam ưu tiên xây dựng, hoàn thiện pháp luật liên quan sở hữu trí tuệ, tài sản số, dữ liệu – tạo nền tảng cho đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế số.

4. Kết luận

• Đừng chỉ bảo hộ tại Việt Nam – quyền sở hữu trí tuệ chỉ có giá trị trong lãnh thổ đã đăng ký.

• Tận dụng các cơ chế quốc tế như Hệ thống Madrid, PCT và cam kết FTA để bảo vệ thương hiệu/sáng chế tại thị trường mục tiêu.

• Đưa SHTT thành một phần chiến lược kinh doanh, không để đến khi xảy ra tranh chấp mới đối phó.

• Theo sát khung pháp lý đang thay đổi để chủ động ứng phó, nhất là trong thời đại số và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Liên hệ với DEDICA Law Firm để được tư vấn pháp lý chuyên sâu!

📞 Hotline: (+84) 39 969 0012 (Hỗ trợ qua WhatsApp, WeChat và Zalo)

🏢 Trụ sở chính: 144 đường Võ Văn Tần, phường Xuân Hòa, TP. Hồ Chí Minh (144 đường Võ Văn Tần, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh)

🕒 Giờ làm việc: Thứ Hai – Thứ Sáu (8:30 – 18:00)

Liên hệ ngay để nhận tư vấn miễn phí lần đầu từ đội ngũ luật sư chuyên nghiệp của chúng tôi!