Ly hôn giữa hai người nước ngoài có con sinh tại Việt Nam: Ai được nuôi con?

Jul 15

Khi nhìn thấy tin “gia đình cô X (người Philippines) ly hôn chồng Mỹ tại Việt Nam, tranh chấp quyền nuôi con sinh tại Việt Nam” – nhiều người thắc mắc: “Tại Việt Nam ai sẽ được quyền nuôi con khi cả bố mẹ là người nước ngoài?” Câu hỏi tưởng phức tạp hóa, nhưng thực tế, tòa án Việt Nam có hướng xử lý rất rõ ràng, nhân văn và dựa trên lợi ích cao nhất của đứa trẻ.

Ly hôn giữa người nước ngoài và quyền nuôi con tại Việt Nam – cơ sở pháp lý?

1. Tại Việt Nam, ly hôn người nước ngoài được xử lý theo luật nào?

Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, cụ thể Điều 127, qui định vụ án “giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài hoặc giữa người nước ngoài cư trú lâu dài tại Việt Nam” được xử tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh tại Việt Nam.
Bộ luật tố tụng dân sự 2015 xác nhận thẩm quyền xét xử tại cấp tỉnh, hoặc trong trường hợp đặc biệt (khu vực biên giới) có thể xử tại cấp huyện.

2. Con sinh tại Việt Nam có ảnh hưởng gì đến quyền nuôi con?

Dù cha mẹ mang quốc tịch nước ngoài, nhưng con khai sinh tại Việt Nam vẫn được tòa án Việt Nam xét xử dựa trên luật Việt Nam nếu vụ việc ly hôn tại Việt Nam.
Quyền nuôi con xét theo Độ tuổi: dưới 36 tháng (3 tuổi) mẹ thường nuôi; trên 7 tuổi tòa xem nguyện vọng của con.

Tranh chấp quyền nuôi con – ai sẽ chiến thắng?

1. Cha mẹ có thể thỏa thuận trước vụ ly hôn?

Thỏa thuận giữa cha mẹ được tòa án ưu tiên công nhận (quyền nuôi con, cấp dưỡng, thăm nom).
Nếu thỏa thuận phù hợp với quyền lợi con, tòa án sẽ phê duyệt thuận tình ly hôn và tự xác nhận. Không đạt thỏa thuận thành vụ án đơn phương.

2. Trường hợp không thỏa thuận được – tòa phân xử thế nào?

Tòa án cân nhắc:

Độ tuổi đứa trẻ:
- Dưới 36 tháng: ưu tiên giao con cho mẹ (nếu đủ điều kiện).
- Trên 7 tuổi: con có quyền nói ý kiến nguyện vọng.
Điều kiện nuôi dưỡng:
- Ai đủ điều kiện về thời gian chăm sóc, tài chính, môi trường sống, tinh thần.
- Ai đáp ứng tốt nhất lợi ích ưu tiên của con.
Ý kiến của con:
- Qua trắc nghiệm tâm lý, ghi nhận rõ nguyện vọng với con ≥7 tuổi.

Quy định khi người kia sống ở nước ngoài – ly hôn vắng mặt

1. Ly hôn vắng mặt – thủ tục dễ hơn?

Người nước ngoài vắng mặt vẫn có thể yêu cầu xét xử không có mặt, được tòa án Việt Nam chấp thuận nếu không có tranh chấp về con và tài sản .
Yêu cầu hợp thức hóa lãnh sự, dịch thuật hộ chiếu, giấy kết hôn (nếu kết hôn ở nước ngoài). Tòa án còn yêu cầu đệ đơn có mẫu “xét xử vắng mặt” – để người vắng mặt được quyền nộp giấy tờ và bảo vệ quyền lợi riêng.

2. Tranh chấp nuôi con khi một bên ở nước ngoài

Quy định cơ bản sau ly hôn:

Cha/mẹ trực tiếp nuôi: có quyền yêu cầu cấp dưỡng, tôn trọng quyền thiêng liêng đó; không cản trở việc thăm nom.
Cha/mẹ không nuôi: có quyền và nghĩa vụ cấp dưỡng, được thăm con; không được cản trở; nếu gây ảnh hưởng xấu có thể bị hạn chế quyền thăm nom.
Nếu người nuôi không đảm bảo điều kiện, tòa sẽ thu hồi quyền nuôi hoặc điều chỉnh quyết định tùy diễn biến thực tế.

Bài học từ bản án thực tế tại Hải Dương

Một bản án sơ thẩm năm 2022 tại Hải Dương (số 118/2022/HNGĐ‑ST) cho thấy:

Nguyên đơn là phụ nữ tại Việt Nam nhưng chồng là người nước ngoài không cung cấp địa chỉ tại nước ngoài → tòa vẫn xét xử ly hôn và tranh chấp về con tại Việt Nam.
Tòa căn cứ các điều luật: BLTTDS Điều 469, Luật HNGĐ Điều 81–83, đặc biệt chú trọng quyền lợi con, độ tuổi, điều kiện nuôi dưỡng, và quyền thăm nom của cha mẹ không nuôi.
Kết quả: con được giao cho mẹ do chứng minh mẹ có đủ điều kiện, con dưới 7 tuổi, không có dấu hiệu ảnh hưởng.

Bài học rút ra:

Ngay cả khi không có địa chỉ người kia ở nước ngoài, tòa án vẫn tiến hành với thẩm quyền của Việt Nam.
Thỏa thuận hết sức quan trọng – nếu đạt trước khi nộp hồ sơ, vụ việc trở thành thuận tình ly hôn nhanh.
Mẹ có thể được ưu tiên nuôi với con nhỏ, nếu đáp ứng tốt về vật chất – tinh thần – môi trường – lợi ích đứa trẻ.

FAQ – Những câu hỏi thường gặp

1. Ai được nuôi con nếu cả cha và mẹ đều là người nước ngoài?

Nếu con dưới 36 tháng – mẹ thường được ưu tiên.
Nếu con ≥7 tuổi – ý muốn của con được tòa xem xét nghiêm túc.
Nếu cha/mẹ chứng minh tốt hơn về tài chính, điều kiện sống, môi trường tiến bộ… thì có thể họ được quyền nuôi.

2. Có cần người nước ngoài phải ở Việt Nam để xét xử?

Không bắt buộc. Họ có thể vắng mặt và xuất trình giấy tờ hợp lệ theo quy định (đơn xét xử vắng mặt, lãnh sự hóa, dịch thuật).

3. Con xin đi sang nước ngoài với người không nuôi được không?

Sau ly hôn, nếu muốn đưa con ra nước ngoài, phải có sự đồng ý của người trực tiếp nuôi. Nếu không đồng ý, phải xin tòa phê duyệt trên cơ sở quyền lợi của con .

4. Gặp khó khăn về tài liệu lãnh sự, có thể làm gì?

Cần liên hệ Cục Lãnh sự – Bộ Ngoại giao để lãnh sự hóa giấy tờ.
Có thể nhờ văn phòng luật hoặc đại diện pháp lý hỗ trợ hợp thức hóa – đặc biệt trong hồ sơ vắng mặt.

Kết luận và lời khuyên từ Dedica Law

Luôn ưu tiên thỏa thuận trước, đặc biệt về quyền nuôi con – nếu có thể, ký văn bản thỏa thuận, nộp cho tòa để rút ngắn thời gian.
Chuẩn bị kỹ hồ sơ lãnh sự: hộ chiếu, kết hôn, khai sinh, giấy tờ dịch thuật – tránh bị trả lại và kéo dài thủ tục.
Chứng minh đủ điều kiện nuôi con: môi trường học tập, tài chính, thời gian chăm sóc, và nếu con ≥7 tuổi thì lắng nghe con.
Đưa con ra nước ngoài cần có giấy tờ hợp lệ từ cả hai bên hoặc tòa phê duyệt – nhằm tránh rủi ro pháp lý và đảm bảo an toàn, tương lai cho con.