Vai trò của trọng tài trong tranh chấp bản quyền giữa công ty Việt Nam và Singapore

Tranh chấp bản quyền quốc tế giữa các doanh nghiệp Việt Nam và Singapore ngày càng phổ biến, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ, nội dung số, phần mềm và các sản phẩm sáng tạo. Việc lựa chọn trọng tài là một phương thức giải quyết tranh chấp có nhiều ưu điểm so với tòa án truyền thống, nhưng cũng tồn tại những thách thức liên quan đến sự khác biệt luật pháp, thủ tục và thi hành phán quyết. Bài viết này sẽ phân tích vai trò của trọng tài, những lưu ý khi công ty Việt Nam tranh chấp bản quyền với công ty Singapore, và các giải pháp giúp tận dụng hiệu quả trọng tài trong thực tế tại Việt Nam.

1. Vì sao trọng tài có vai trò quan trọng trong tranh chấp bản quyền quốc tế

Ưu điểm trọng tài so với tòa án trong tranh chấp bản quyền

a. Tính quốc tế và chuyên môn cao
Trọng tài quốc tế như tại Singapore (ví dụ SIAC) có hệ thống pháp lý, trọng tài viên chuyên sâu trong các lĩnh vực bản quyền và sở hữu trí tuệ, cùng với kinh nghiệm xử lý tranh chấp xuyên biên giới. Doanh nghiệp Việt Nam khi chọn trọng tài quốc tế được tiếp cận chuyên môn này, thường có thủ tục rõ ràng hơn so với tranh chấp qua tòa án trong nước.

b. Tự do thỏa thuận và linh hoạt về thủ tục
Các bên có thể thỏa thuận về luật áp dụng, số lượng trọng tài viên, nơi tổ chức phiên điều trần, ngôn ngữ sử dụng, v.v. Trong Singapore, luật trọng tài quốc tế năm 1994 cho phép các bên quyết định nhiều nội dung thủ tục qua thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được, luật có quy định mặc định. Trong khi đó, Việt Nam với Luật Trọng tài thương mại 2010 và Bộ luật tố tụng dân sự 2015 quy định rõ hơn về các trường hợp không thoả thuận được thì sẽ áp dụng quy định mặc định.

c. Khả năng thi hành phán quyết nước ngoài
Việt Nam là thành viên Công ước New York 1958 về công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài (PQTTNN). Khi một trọng tài quốc tế tại Singapore ra phán quyết, nếu PQTTNN không vi phạm các quy định của Công ước hoặc luật tố tụng Việt Nam, công ty Việt Nam có thể yêu cầu tòa án Việt Nam công nhận và thi hành phán quyết đó. Điều này cho phép doanh nghiệp Việt Nam có công cụ thực thi quyền lợi khi bên Singapore hoặc tài sản liên quan có thể bị thi hành tại Việt Nam.

d. Thủ tục khẩn cấp và bảo đảm tài sản
Trong nhiều vụ tranh chấp bản quyền, việc ngăn chặn vi phạm ngay từ đầu là rất quan trọng (ví dụ việc sao chép, phân phối trái phép). Hệ thống trọng tài quốc tế tại Singapore có quy định cho trọng tài viên khẩn cấp (emergency arbitrator) và các biện pháp tạm thời, giúp bảo vệ quyền lợi nhanh chóng. Việt Nam hiện tại chưa có quy định rõ ràng tương đương trong nhiều vụ việc quốc tế.

2. Thách thức và lưu ý khi công ty Việt Nam dùng trọng tài giải quyết tranh chấp bản quyền với công ty Singapore

Những rủi ro pháp lý và thực tiễn

a. Hiểu và chọn đúng thỏa thuận trọng tài

• Thỏa thuận trọng tài cần được thể hiện bằng văn bản theo yêu cầu của luật Singapore và Việt Nam. Ở Singapore, phương thức “văn bản” có thể linh hoạt hơn (kể cả hành vi hoặc bản ghi âm ghi nhận thỏa thuận), trong khi ở Việt Nam luật quy định cụ thể hơn các hình thức được coi là “văn bản”. Nếu thỏa thuận không rõ hoặc không đáp ứng các yêu cầu, sẽ bị từ chối công nhận phán quyết.

• Cần xác định rõ luật được chọn áp dụng (lưu ý bản quyền có thể được điều chỉnh bởi luật quốc gia nơi quyền được đăng ký hoặc phát triển). Việc lựa chọn luật điều chỉnh bản quyền có thể ảnh hưởng lớn tới việc xác định quyền sở hữu, quyền sử dụng, vi phạm và các biện pháp bồi thường. Trọng tài quốc tế có thể áp dụng luật của một phía (ví dụ luật Việt Nam hoặc luật quốc tế) nếu các bên đồng ý, nhưng nếu không, có thể bị tranh luận pháp lý.

b. Khả năng bị từ chối công nhận và thi hành phán quyết tại Việt Nam

• Theo Điều 459 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015, có một số trường hợp tòa án Việt Nam có thể không công nhận phán quyết trọng tài nước ngoài, ví dụ thỏa thuận trọng tài không có hiệu lực theo luật áp dụng, hoặc nếu phán quyết trái với “nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam”.

• Khó khăn trong xác định “nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam” vì luật chưa định nghĩa rõ ràng khái niệm này, dẫn đến tình trạng thụ lý từng vụ phụ thuộc vào cách hiểu của tòa án.

• Vấn đề giấy tờ, bản dịch, yêu cầu chứng thực hoặc hợp pháp hóa lãnh sự cũng có thể gây chậm trễ hoặc từ chối nếu không đáp ứng yêu cầu của tòa án Việt Nam.

c. Chi phí, thời gian và chứng cứ chuyên môn

• Tranh chấp bản quyền thường đòi hỏi chuyên môn cao về sáng tạo, công nghệ, bằng sáng chế, chứng minh vi phạm bản quyền (ví dụ sao chép trái phép, phân phối qua internet, vi phạm bản quyền phần mềm). Việc chuẩn bị hợp đồng bản quyền, hồ sơ chứng cứ, chuyên gia kỹ thuật hay giám định có thể rất tốn chi phí.

• Thủ tục trọng tài quốc tế kéo dài nếu các bên tranh luận về thẩm quyền trọng tài viên, luật áp dụng, địa điểm trọng tài, biện pháp khẩn cấp.

d. Sự khác biệt văn hóa pháp lý và thủ tục

• Singapore có hệ thống trọng tài quốc tế phát triển lâu dài, các trung tâm trọng tài quốc tế như SIAC có quy tắc rõ ràng, cách thức điều hành thủ tục chuyên nghiệp. Việt Nam đang trong quá trình hoàn thiện pháp luật trọng tài để tiệm cận hơn UNCITRAL và thông lệ quốc tế.

• Sự khác biệt về ngôn ngữ, việc phiên dịch, chứng minh tương đương của bằng sáng chế, chứng từ bản quyền, v.v. có thể dẫn đến tranh luận về hiệu lực pháp lý của chứng cứ, cũng như khả năng bị từ chối công nhận tại Việt Nam nếu không chuẩn bị kỹ.

3. Giải pháp để doanh nghiệp Việt Nam khai thác tốt trọng tài trong tranh chấp bản quyền quốc tế

3.1. Các bước chuẩn bị chiến lược trước khi chọn trọng tài

a. Soạn thảo thỏa thuận bản quyền và trọng tài chặt chẽ

• Khi giao kết hợp đồng bản quyền, cần bổ sung điều khoản trọng tài rõ ràng: nêu rõ nơi trọng tài (Singapore, SIAC hoặc trung tâm khác), luật áp dụng, ngôn ngữ, số lượng trọng tài viên, việc áp dụng luật bản quyền cụ thể.

• Đảm bảo thỏa thuận trọng tài được thể hiện bằng văn bản đáp ứng cả yêu cầu của pháp luật Singapore và Việt Nam.

• Đưa vào điều khoản về biện pháp khẩn cấp và trọng tài viên khẩn cấp nếu tranh chấp xảy ra.

b. Lựa chọn trung tâm trọng tài ưu tiên và trọng tài viên có kinh nghiệm

• Các trung tâm trọng tài quốc tế như SIAC được nhiều doanh nghiệp tin dùng. Việc chọn trung tâm có danh tiếng cao giúp tăng tính chắc chắn về thủ tục, tốc độ giải quyết và thi hành phán quyết.

• Chọn trọng tài viên có kinh nghiệm trong bản quyền, hiểu cả luật Việt Nam và luật quốc tế để tránh tranh luận về luật áp dụng, việc vi phạm bản quyền đặc thù.

c. Chuẩn bị chứng cứ và chuyên gia kỹ thuật/local counsel

• Bản quyền cần chứng minh quyền sở hữu, vi phạm cụ thể, thiệt hại, ảnh hưởng. Việc thu thập email, lưu trữ kỹ thuật số, bằng chứng trực tuyến rất quan trọng.

• Sử dụng chuyên gia kỹ thuật về nội dung số, phần mềm, bảo vệ dữ liệu để làm giám định.

• Có luật sư trong nước giúp hiểu rõ các yêu cầu về thủ tục, công nhận và thi hành phán quyết tại Việt Nam.

3.2. Cải thiện môi trường pháp lý và tuân thủ tốt hơn ở Việt Nam

a. Hoàn thiện khung pháp luật trọng tài và bản quyền

• Sửa đổi bổ sung Luật Trọng tài thương mại, luật bản quyền để làm rõ các khái niệm như “nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam”, “trật tự công cộng”, nhằm giảm sự khác biệt giải thích giữa các tòa án.

• Xây dựng chế độ áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong các vụ trọng tài quốc tế liên quan tới Việt Nam, để nhanh chóng bảo đảm tài sản và ngăn chặn vi phạm bản quyền.

b. Tăng cường thực thi phán quyết trọng tài nước ngoài

• Tổ chức tập huấn cho tòa án, công chúng doanh nghiệp về các quy định của Công ước New York và pháp luật Việt Nam về công nhận, thi hành phán quyết trọng tài.

• Đảm bảo các thủ tục như dịch thuật, hợp pháp hóa lãnh sự tài liệu nước ngoài được chấp thuận một cách linh hoạt nếu luật trọng tài hoặc quy tắc trọng tài có quy định khác.

• Cải thiện công tác hướng dẫn, phổ biến án lệ, các quyết định của tòa án về phán quyết trọng tài nước ngoài để tạo tính thống nhất trong thực tiễn xét xử.

Kết luận

Trọng tài đóng vai trò rất quan trọng trong việc giải quyết tranh chấp bản quyền giữa công ty Việt Nam và công ty Singapore vì nó mang lại tính chuyên môn, quốc tế, linh hoạt thủ tục, cùng khả năng thi hành phán quyết nước ngoài. Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả, doanh nghiệp Việt Nam cần chuẩn bị kỹ về thỏa thuận trọng tài, luật áp dụng, chứng cứ bản quyền và hợp tác với chuyên gia có kinh nghiệm cả trong nước và quốc tế.

Đồng thời, môi trường pháp lý tại Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện để giảm thiểu rủi ro về việc từ chối công nhận phán quyết trọng tài, làm rõ khái niệm luật, thủ tục và quyền lợi thi hành khi có phán quyết nước ngoài. Khi có sự chuẩn bị tốt và khung pháp luật hỗ trợ mạnh mẽ, trọng tài sẽ là công cụ mạnh để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, bản quyền trong giao thương quốc tế giữa Việt Nam và Singapore, góp phần nâng cao uy tín và cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.

Liên hệ với DEDICA Law Firm để được tư vấn pháp lý chuyên sâu!

📞 Hotline: (+84) 39 969 0012 (Hỗ trợ qua WhatsApp, WeChat và Zalo)

🏢 Trụ sở chính: 144 đường Võ Văn Tần, phường Xuân Hòa, TP. Hồ Chí Minh (144 đường Võ Văn Tần, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh)

🕒 Giờ làm việc: Thứ Hai – Thứ Sáu (8:30 – 18:00)

Liên hệ ngay để nhận tư vấn miễn phí lần đầu từ đội ngũ luật sư chuyên nghiệp của chúng tôi!