Việc chấm dứt hợp đồng lao động mà không hoàn tất nghĩa vụ bảo hiểm – từ đóng đến chốt sổ – không chỉ vi phạm luật lao động và bảo hiểm xã hội mà còn có thể dẫn đến kiện tụng, phạt hành chính nặng và bồi thường cho người lao động. Bài viết này phân tích rõ trách nhiệm và quyền lợi của cả hai bên theo quy định mới của Bộ luật Lao động 2019 và Luật Bảo hiểm xã hội 2024, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.

Nghĩa vụ đóng bảo hiểm khi ký hợp đồng lao động

Theo Luật Bảo hiểm xã hội 2024, từ 1/7/2025, mọi hợp đồng lao động từ 1 tháng trở lên – bao gồm cả hợp đồng thử việc – đều phải tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Tỷ lệ đóng hiện nay là: người lao động đóng 10,5% và người sử dụng lao động đóng 21,5%.

Việc không đóng đủ và đúng thời hạn sẽ bị xử phạt hành chính, truy thu và tính lãi suất chậm nộp theo quy định pháp luật.

Khi chấm dứt hợp đồng, doanh nghiệp còn nợ bảo hiểm – Hậu quả pháp lý

Một bản án tại TP.HCM năm 2019 đã buộc doanh nghiệp không chỉ bồi thường hơn 78 triệu đồng cho người lao động vì chấm dứt trái luật, mà còn phải truy đóng, chốt và trả sổ BHXH cho toàn bộ thời gian hợp đồng.

Ngoài bồi thường dân sự, doanh nghiệp còn có thể bị xử phạt hành chính đến hàng trăm triệu đồng theo Nghị định 12/2022. Trường hợp tái phạm hoặc vi phạm nghiêm trọng còn có thể bị xử lý hình sự.

Quy trình tố tụng khi tranh chấp về BHXH

Khi người lao động khởi kiện, Tòa án có thể xét xử vắng mặt nếu doanh nghiệp:

Không có mặt theo triệu tập;
Không cung cấp hồ sơ chứng minh lý do chấm dứt;
Không hoàn tất thủ tục chốt sổ, trả sổ BHXH.

Toà án sẽ căn cứ yêu cầu của người lao động, Hợp đồng và các tài liệu liên quan để buộc doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ.

Người lao động cần làm gì để bảo vệ quyền lợi BHXH?

Thu thập hồ sơ: hợp đồng lao động, bảng lương, quyết định nghỉ việc, email trao đổi...
Gửi văn bản yêu cầu công ty chốt và trả sổ BHXH.
Khởi kiện trong vòng 1 năm từ khi quyền lợi bị xâm phạm (Điều 188 BLLĐ 2019).
Yêu cầu: thanh toán lương, bồi thường 2 tháng lương, bồi thường do không báo trước, đóng và chốt BHXH.

Bài học và gợi ý thực hành cho doanh nghiệp

Rà soát lại toàn bộ quy trình nhân sự – bảo hiểm – nghỉ việc.
Ban hành quy chế đánh giá năng lực rõ ràng.
Bảo đảm quyết định nghỉ việc có lý do cụ thể và bằng chứng kèm theo.
Thực hiện đúng thời gian báo trước: 30 ngày với HĐ xác định hạn, 45 ngày với HĐ không xác định hạn.
Đối thoại, hòa giải trước khi tranh chấp leo thang.

Đối thoại và hòa giải trước khi tranh chấp leo thang

Việc chấm dứt hợp đồng mà không đóng bảo hiểm là một sai phạm nghiêm trọng, ảnh hưởng đến quyền lợi người lao động và khiến doanh nghiệp đối mặt rủi ro lớn về pháp lý, tài chính và uy tín.

DEDICA Law Firm cam kết đồng hành cùng doanh nghiệp và người lao động trong mọi tình huống liên quan đến hợp đồng và bảo hiểm xã hội – từ tư vấn nội bộ, rà soát quy trình đến đại diện tranh tụng tại toà án.