Có thể giải quyết tranh chấp tài sản của người nước ngoài tại Việt Nam khi ly hôn không?

Jul 15

Khi vợ/chồng là người nước ngoài, việc ly hôn tại Việt Nam không chỉ là chuyện tình cảm mà còn “dính” đến những câu hỏi hóc búa về tài sản: tài sản ở Việt Nam thì tính sao? tài sản nước ngoài thì rắc rối? Nếu bạn từng nghe qua câu chuyện “ông A ở Úc đầu tư tiền cho vợ mua đất ở Việt Nam nhưng lúc ly hôn thì cái khó nói thành lời” — thì bạn không đơn độc. Đó là tình huống khá điển hình, vừa “thực tế” vừa đầy rủi ro nếu không nắm rõ luật.

1. Căn cứ pháp lý – Ly hôn có yếu tố quốc tế tại Việt Nam

Luật Hôn nhân & Gia đình 2014, Điều 127:
Ly hôn giữa công dân Việt Nam và người nước ngoài, hoặc giữa những người nước ngoài cư trú tại Việt Nam, nếu một trong hai bên yêu cầu, được xét xử tại Tòa án Việt Nam.
Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, Khoản 3 Điều 35 và Điều 37:
Quy định rõ thẩm quyền giải quyết “có yếu tố nước ngoài” thuộc về Tòa án cấp tỉnh, kể cả khi tài sản ở trong hoặc ngoài nước, trừ trường hợp ly hôn ở vùng biên giới (xử sơ thẩm cấp huyện).

KẾT LUẬN: Ly hôn và chia tài sản với người nước ngoài hoàn toàn được xét tại Việt Nam, nếu các bên cư trú tại Việt Nam hoặc không có nơi cư trú chung.

2. Tài sản được xử lý thế nào khi ly hôn?

2.1. Tài sản ở Việt Nam

Áp dụng Luật Hôn nhân & Gia đình 2014, Điều 59: tài sản chung chia đôi nhưng tính đến đóng góp, lỗi lầm, hoàn cảnh mỗi bên...
Nếu có bất động sản tại Việt Nam, Tòa án tại nơi có tài sản sẽ xử lý.

2.2. Tài sản ở nước ngoài

Theo Điều 127, khoản 3: tài sản ở nước ngoài buộc phải chia theo pháp luật nước sở tại, chứ không theo luật Việt Nam.
Ví dụ: vợ/chồng người Nhật có bất động sản tại Tokyo – chỉ được phân chia theo luật Nhật nếu ly hôn ở Việt Nam.

2.3. Thỏa thuận giữa các bên

Nếu có thỏa thuận tài sản (có giao kết hợp pháp theo Bộ luật Dân sự 2015), Tòa án sẽ ưu tiên công nhận.
Thỏa thuận phải rõ ràng, không vi phạm pháp luật, đảm bảo lợi ích con, cha mẹ, không mất quyền thừa kế .

3. Thực tế: Bài học từ bản án

Bản án 17/2019/HNGĐ-PT (TP.HCM): thụ lý vụ ly hôn giữa chồng người nước ngoài và vợ ở Tiền Giang. Xác nhận thẩm quyền và áp luật Việt Nam với tài sản VN, tài sản nước ngoài xử theo luật sở tại.
Bản án 22/2019/HNGĐ-PT (Quảng Nam): Chồng người Úc đóng tiền vào đất ở VN nhưng đứng tên vợ. Khi ly hôn, Tòa yêu cầu xác minh đóng góp của người chồng và xử theo nguyên tắc đóng góp, hưởng công sức lao động.
Các án về tranh chấp tài sản đứng tên người khác (FDVN, 2023): người Việt định cư nước ngoài nhờ người thân đứng tên tài sản. Khi tranh chấp, toà phúc thẩm yêu cầu có chứng cứ rõ ràng về việc đóng góp và yêu cầu phản tố để xác định quyền lợi.

BÀI HỌC RÚT RA:

Cần chuẩn bị chứng từ đầy đủ: bíêt đóng góp, hóa đơn, chuyển khoản, văn bản chứng minh quyền sở hữu.
Yếu tố thỏa thuận qua hợp đồng tài sản trước (prenuptial agreement) hoặc văn bản cam kết nên được lập rõ ràng từ trước khi cưới.
Vấn đề tài sản tại nước ngoài: phải xác minh luật nước đó vì Tòa không phân chia tài sản ngoại quốc.
Cần phân định rõ tài sản riêng – chung để tránh tranh chấp kéo dài.

4. Quy trình đề xuất khi tranh chấp tài sản người nước ngoài tại Việt Nam

Xác định thẩm quyền Tòa án:
- Có bên người nước ngoài hoặc tài sản trong/ngoài nước → Tòa tỉnh;
- Vướng tài sản ở nước ngoài → thuộc thẩm quyền Tòa tỉnh nơi người bị đơn cư trú.
Chuẩn bị hồ sơ đầy đủ:
- Đơn xin ly hôn/chia tài sản;
- CMND/hộ chiếu, sổ hộ khẩu, giấy chứng nhận kết hôn;
- Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản, bằng chứng tài chính (hóa đơn, chuyển tiền…) ở cả VN và ngoài nước;
- Nếu kết hôn ở nước ngoài, phải ghi chú kết hôn tại Việt Nam.
Nộp án phí & hòa giải:
- Án phí sơ thẩm nếu không tranh chấp tài sản; nếu có tranh chấp tài sản, án phí tính theo giá trị tài sản.
- Tòa sẽ mở phiên hòa giải trước khi xét xử.
Chứng minh quyền đóng góp:
- Tài sản VN: đóng góp tài chính, công sức lao động...
- Tài sản nước ngoài: cần có bản dịch công chứng, xác nhận đóng góp theo luật nước sở tại.
Tòa xét xử & phán quyết:
- Tài sản tại VN: chia theo Điều 59;
- Tài sản ở nước ngoài: nếu tòa Việt Nam thẩm quyền vẫn buộc các bên thực thi ở VN, nhưng để chính thức chia được tài sản ở nước ngoài, cần thực thi phán quyết ở nước ngoài hoặc hòa giải nội bộ.
Thực thi bản án:
- Tại Việt Nam: chuyển nhượng, sang tên tài sản;
- Ở nước ngoài: nếu phán quyết VN đáng tin cậy và được công nhận theo đại sứ quán, tòa án nước ngoài, thì tài sản ở nước đó mới được chia thực tế.

5. Câu hỏi thường gặp

Q1: Người nước ngoài không có mặt ở Việt Nam có chia tài sản được không?
A1: Có, nếu người đó cư trú hay từng cư trú tại Việt Nam hoặc tài sản có ở VN. Cần ủy quyền hợp pháp để tham gia tố tụng.

Q2: Nếu vợ/chồng người nước ngoài ly hôn ở nước họ trước, có cần công nhận tại Việt Nam?
A2: Có. Cần làm thủ tục công nhận bản án, quyết định ly hôn nước ngoài tại Tòa án Việt Nam trước rồi mới chia tài sản ở VN .

Q3: Tài sản đứng tên vợ, do chồng đóng tiền, chia sao?
A3: Nếu chứng minh được đóng tiền mua tài sản, dù đứng tên vợ thì có quyền yêu cầu chia theo nguyên tắc đóng góp công sức theo Điều 59.

Q4: Giải quyết tài sản ở nước khác thì liên quan luật nước ngoài như thế nào?
A4: Theo Điều 127: tài sản ở nước ngoài chia theo luật nước đó. Phải thực hiện tại quốc gia nơi có tài sản hoặc công nhận phán quyết VN.

Kết luận

Tranh chấp tài sản khi ly hôn có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam hoàn toàn được luật pháp Việt Nam bảo hộ, miễn có chứng cứ rõ ràng và tuân thủ đúng thủ tục tố tụng. Tuy nhiên, tài sản ở nước ngoài cần phải “vận hành” luật nước sở tại. Từ các bản án thực tế, bài học là: đóng góp minh bạch, thỏa thuận rõ ràng, chuẩn bị hồ sơ đầy đủ.

Một vài tips bạn nên biết:

Prenuptial Agreement (thỏa thuận tiền hôn nhân): lập từ trước khi kết hôn để điều chỉnh tài sản rõ ràng, tránh rủi ro khi ly hôn.
Luôn giữ hóa đơn, chứng từ chuyển tiền: đặc biệt trong giao dịch quốc tế, chứng minh quyền đóng góp rất quan trọng.
Cân nhắc ủy quyền hợp pháp nếu một bên ở nước ngoài không về Việt Nam tham gia vụ án.