Quy định thời hiệu khởi kiện tranh chấp dân sự tại Việt Nam

Trong các vụ việc tranh chấp dân sự tại Việt Nam, một yếu tố quan trọng nhưng lại thường bị bỏ sót đó là thời hiệu khởi kiện. Không ít người mất quyền khởi kiện chỉ vì nộp đơn quá hạn mà không hề hay biết. Vậy thời hiệu khởi kiện là gì, được tính như thế nào và làm sao để đảm bảo quyền lợi của bạn không bị “trễ hạn”? Hãy cùng DEDICA tìm hiểu rõ hơn qua bài viết dưới đây.

1. Thời hiệu khởi kiện là gì và được tính từ thời điểm nào?

Theo Bộ luật Dân sự năm 2015, thời hiệu khởi kiện là khoảng thời gian mà người có quyền khởi kiện được phép yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Sau thời gian này, nếu không khởi kiện và phía bị kiện yêu cầu áp dụng quy định thời hiệu, Tòa án có thể bác yêu cầu khởi kiện.

Thời điểm bắt đầu tính thời hiệu là ngày người có quyền biết hoặc phải biết quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm. Điều này có nghĩa là không phải lúc nào thời hiệu cũng bắt đầu từ ngày ký hợp đồng hoặc xảy ra sự kiện tranh chấp, mà có thể tính từ ngày bạn “biết” hoặc “phải biết” mình bị xâm hại quyền lợi.

Ví dụ, bạn ký hợp đồng cung cấp hàng hóa vào năm 2021, nhưng mãi đến tháng 5/2023 bạn mới phát hiện bên kia không thực hiện nghĩa vụ thanh toán, thì thời hiệu sẽ được tính từ thời điểm phát hiện là tháng 5/2023 – chứ không phải từ năm 2021.

2. Thời hiệu khởi kiện trong các loại tranh chấp dân sự phổ biến

Tùy vào từng loại tranh chấp mà thời hiệu khởi kiện sẽ khác nhau. Cụ thể:

• Với tranh chấp hợp đồng dân sự (hợp đồng mua bán, dịch vụ, hợp tác, v.v.), thời hiệu là 03 năm.

• Trong trường hợp yêu cầu bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, thời hiệu cũng là 03 năm tính từ ngày bị thiệt hại hoặc ngày phát hiện hành vi gây thiệt hại.

• Nếu bạn muốn yêu cầu tuyên bố một giao dịch dân sự vô hiệu (do nhầm lẫn, bị lừa dối, bị đe dọa, vi phạm điều kiện về hình thức…), thời hiệu là 02 năm.

• Với tranh chấp thương mại, đặc biệt trong giao dịch giữa doanh nghiệp với nhau, thời hiệu là 02 năm kể từ ngày phát sinh quyền yêu cầu.

• Tranh chấp thừa kế tài sản, thời hiệu là 30 năm đối với bất động sản và 10 năm đối với động sản.

• Tranh chấp về quyền sở hữu tài sản cũng có thời hiệu tương tự như thừa kế: 30 năm với bất động sản, 10 năm với động sản.

Một lưu ý quan trọng: có những trường hợp luật quy định không áp dụng thời hiệu, ví dụ tranh chấp đòi lại tài sản bị chiếm hữu trái pháp luật, yêu cầu bảo vệ quyền nhân thân không liên quan đến tài sản, hoặc một số vụ việc về đất đai.

3. Khi nào thời hiệu khởi kiện được tạm dừng hoặc bắt đầu lại?

Trong thực tế, có nhiều lý do hợp lý khiến người dân không thể khởi kiện đúng thời hạn. Pháp luật Việt Nam đã dự liệu và cho phép “tạm ngừng tính thời hiệu” trong các trường hợp sau:

• Có sự kiện bất khả kháng như thiên tai, dịch bệnh khiến người khởi kiện không thể thực hiện quyền khởi kiện.

• Người có quyền khởi kiện chưa có người đại diện hợp pháp (trong trường hợp là trẻ em, người mất năng lực hành vi…).

Trong thời gian các sự kiện này xảy ra, thời hiệu sẽ không được tính và sẽ tiếp tục tính lại sau khi sự kiện kết thúc.

Ngoài ra, còn có trường hợp thời hiệu được bắt đầu lại từ đầu – nghĩa là bạn có thêm “một lần đếm mới”. Điều này xảy ra nếu:

• Bên vi phạm thừa nhận nghĩa vụ (viết giấy xác nhận nợ, cam kết thanh toán…).

• Bên vi phạm thực hiện một phần nghĩa vụ (trả một phần tiền, giao một phần hàng…).

• Hai bên có hành vi hòa giải, thương lượng với nhau.

Ví dụ, nếu hợp đồng có thời hiệu khởi kiện là 3 năm và năm thứ 2 bên kia gửi email xin trả nợ dần, thì thời hiệu sẽ được “reset” và bạn lại có 3 năm nữa để khởi kiện từ ngày có email này.

4. Hết thời hiệu – Có khởi kiện được nữa không?

Một trong những điều khiến nhiều người hiểu nhầm là khi hết thời hiệu, không được khởi kiện nữa. Thực tế không hoàn toàn như vậy.

Bạn vẫn có quyền nộp đơn khởi kiện. Tuy nhiên, nếu bên bị đơn không yêu cầu Tòa án áp dụng thời hiệu, thì Tòa vẫn sẽ xem xét và giải quyết vụ án. Nhưng nếu bị đơn yêu cầu áp dụng thời hiệu, Tòa án có quyền bác yêu cầu của bạn – dù vụ việc có lý lẽ hợp lý đến đâu.

Vì vậy, trong mọi trường hợp, tốt nhất là bạn nên hành động trong thời hiệu, hoặc có chiến lược rõ ràng để “kéo dài”, “bắt đầu lại” hoặc “tạm dừng” thời hiệu nếu cần.

5. Kết luận

Việc hiểu rõ về thời hiệu khởi kiện tranh chấp dân sự không chỉ giúp bạn bảo vệ được quyền lợi hợp pháp, mà còn tránh được tình trạng bị bác đơn vì nộp muộn. Trong bối cảnh các giao dịch dân sự – thương mại tại Việt Nam ngày càng phức tạp, việc “trễ hạn” khởi kiện có thể khiến doanh nghiệp thiệt hại hàng tỷ đồng mà không thể đòi lại.

Liên hệ với DEDICA Law Firm để được tư vấn pháp lý chuyên sâu!

📞 Hotline: (+84) 39 969 0012 (Hỗ trợ qua WhatsApp, WeChat và Zalo)

🏢 Trụ sở chính: 144 đường Võ Văn Tần, phường Xuân Hòa, TP. Hồ Chí Minh (144 đường Võ Văn Tần, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh)

🕒 Giờ làm việc: Thứ Hai – Thứ Sáu (8:30 – 18:00)

Liên hệ ngay để nhận tư vấn miễn phí lần đầu từ đội ngũ luật sư chuyên nghiệp của chúng tôi!