Thủ tục giải quyết tranh chấp hợp đồng xây dựng có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam
1. Hợp đồng xây dựng có yếu tố nước ngoài là gì?
Hợp đồng xây dựng có yếu tố nước ngoài là loại hợp đồng thi công xây dựng khi:
Có ít nhất một bên là cá nhân, pháp nhân nước ngoài;
Hoặc hợp đồng được ký kết, thay đổi, thực hiện hoặc chấm dứt ở nước ngoài;
Hoặc đối tượng công trình, tài sản là ở nước ngoài.
Các quy định xác định hợp đồng có yếu tố nước ngoài được quy định tại Bộ luật Dân sự 2015, Điều 663.
Hiểu rõ khái niệm này là bước đầu tiên để xác định quy trình giải quyết phù hợp, tránh nhầm lẫn giữa tranh chấp nội địa và quốc tế.
2. Các phương thức giải quyết tranh chấp tại Việt Nam
2.1 Thương lượng – Hòa giải thương mại
Thương lượng: Các bên tự bàn bạc giải quyết tranh chấp. Đây là bước đầu tiên, dễ linh hoạt nhưng không được quy định chặt chẽ bởi pháp luật.
Hòa giải thương mại: Khi các bên đồng ý, có thể mời hòa giải viên thương mại. Phương thức được điều chỉnh bởi Nghị định 22/2017/NĐ‑CP.
2.2 Trọng tài thương mại – lựa chọn phổ biến trong hợp đồng nước ngoài
Ưu điểm: nhanh chóng, bảo mật, ít ràng buộc tố tụng hơn Tòa án, phán quyết có thể thi hành ở nước ngoài theo Công ước New York.
Thỏa thuận trọng tài: Cần được ghi rõ trong hợp đồng hoặc văn bản riêng, nêu địa điểm, luật áp dụng, và ngôn ngữ tố tụng.
Ngôn ngữ hợp đồng & tố tụng: Theo Nghị định 37/2015/NĐ‑CP, hợp đồng xây dựng phải dùng tiếng Việt. Nếu có yếu tố nước ngoài thì song ngữ Việt – ngoại ngữ do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì sử dụng tiếng Anh.
Luật áp dụng & trọng tài:
Các bên có thể thỏa thuận luật nước ngoài hoặc Việt Nam.
Nếu không thỏa thuận, sẽ áp dụng luật Việt Nam (trừ một số hợp đồng PPP hay vi phạm nguyên tắc cơ bản pháp luật Việt Nam).
Pháp luật trọng tài: Luật Trọng tài thương mại 2010 quy định điều kiện trọng tài viên, quyền và nghĩa vụ các bên.
2.3 Tòa án nhân dân
Khi không có thỏa thuận trọng tài hoặc trọng tài không hiệu quả, một bên có thể khởi kiện tại Tòa án nhân dân Việt Nam.
Xác định thẩm quyền: Theo Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, có các dấu hiệu: cá nhân hoặc pháp nhân nước ngoài, tranh chấp xảy ra ở nước ngoài, tài sản tranh chấp tại Việt Nam...
Đặc biệt: Theo Điều 470.1 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, Tòa án Việt Nam có thẩm quyền riêng biệt giải quyết tranh chấp liên quan đến quyền đối với bất động sản tại Việt Nam, dù có yếu tố nước ngoài.
Thời hiệu khởi kiện: Căn cứ Điều 45 Nghị định 37/2015/NĐ‑CP và Điều 429 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu khởi kiện thường là 3 năm kể từ khi biết quyền bị xâm phạm.
Vướng mắc thực tiễn:
Khó xác định rõ yếu tố nước ngoài (chủ thể, khách thể...).
Thẩm quyền tòa án chưa được quy định rõ ràng về hình thức thỏa thuận quốc tế.
Thực tiễn ủy thác tư pháp giữa Việt Nam và một số quốc gia còn hạn chế.
3. Quy trình tổng hợp: từ hợp đồng đến xử lý tranh chấp
3.1 Trước khi tranh chấp xảy ra – phòng ngừa ngay từ hợp đồng
Soạn điều khoản rõ ràng: luật áp dụng, trọng tài hay tòa án, ngôn ngữ, địa điểm giải quyết.
Dự liệu hồ sơ, chứng từ phòng ngừa tranh chấp: biên bản nghiệm thu, hóa đơn, thông báo…
3.2 Khi tranh chấp phát sinh
1. Thương lượng, ghi văn bản nếu có: Tự xử lý hợp lý, giữ thiện chí
2. Hòa giải thương mại: Theo Nghị định 22/2017/NĐ‑CP
3. Kích hoạt phương thức đã thỏa thuận: Trọng tài hoặc Tòa án
4. Trọng tài: Nhanh gọn, bảo mật, có hiệu lực quốc tế
5. Tòa án: Nếu không có thỏa thuận hoặc không phù hợp
6. Thi hành phán quyết: Trọng tài: Công ước New York; Tòa án: theo luật tố tụng và hỗ trợ tư pháp quốc tế
3.3 Khi tranh chấp chưa được phòng ngừa (hợp đồng không nêu)
Vẫn có thể yêu cầu hòa giải, sau đó trọng tài hoặc khởi kiện tại Tòa án.
Cần xác định rõ yếu tố nước ngoài và áp dụng luật phù hợp.
4. Kết luận
Với hợp đồng xây dựng có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam, phương thức trọng tài thương mại thường được ưu tiên vì hiệu quả, bảo mật, và tính quốc tế. Tuy nhiên, nếu không có thỏa thuận cụ thể hoặc trọng tài không khả thi thì có thể giải quyết qua Tòa án Việt Nam, với những lưu ý trọng yếu về thẩm quyền, luật áp dụng, ngôn ngữ, thời hiệu khởi kiện, và chứng cứ pháp lý đầy đủ.
Contact DEDICA Law Firm for expert legal consultation!
📞 Hotline: (+84) 39 969 0012 (Available on WhatsApp, WeChat, and Zalo)
🏢 Head Office: 144 Vo Van Tan Street, Xuan Hoa Ward, Ho Chi Minh City (144 Vo Van Tan Street, Vo Thi Sau Ward, District 3, Ho Chi Minh City)
🕒 Business Hours: Monday – Friday (8:30 AM – 6:00 PM)
Reach out today for a free initial consultation with our team of professional lawyers!
