Tranh chấp giữa vợ chồng về tài sản chung và riêng có yếu tố nước ngoài

Khi một cặp vợ chồng có yếu tố nước ngoài (ví dụ: một bên là người nước ngoài hoặc tài sản ở nước ngoài, kết hôn ở nước ngoài, cư trú nước ngoài…), việc phân chia tài sản chung và riêng khi ly hôn hoặc tranh chấp phát sinh thường phức tạp hơn rất nhiều so với những trường hợp chỉ có yếu tố trong nước. Bài viết này sẽ tổng hợp các quy định pháp luật mới nhất của Việt Nam, các nguyên tắc áp dụng, các thách thức phổ biến và cách thức giải quyết để bảo vệ tốt nhất quyền lợi hợp pháp của các bên.

1. Quy định pháp luật Việt Nam về tài sản chung – riêng với yếu tố nước ngoài

1.1. Các văn bản pháp lý chủ đạo

Luật Hôn nhân và Gia đình 2014

• Điều 28 cho phép vợ chồng thỏa thuận chế độ tài sản trước hoặc sau khi kết hôn, miễn là thỏa thuận đó viết thành văn bản, có công chứng hoặc chứng thực.

• Khi ly hôn, Điều 59 quy định: nếu đã có thỏa thuận về tài sản, tòa án chia tài sản chung dựa trên thỏa thuận đó; nếu không có hoặc thỏa thuận không hợp lệ thì chia theo quy định của luật định.

Bộ luật Dân sự 2015

• Luật này chứa các quy định về tài sản, quyền sở hữu, hợp đồng, nghĩa vụ dân sự có yếu tố nước ngoài, là cơ sở để xác định quyền và nghĩa vụ về tài sản khi có tranh chấp liên quan tài sản nước ngoài.

Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

• Quy định về thẩm quyền giải quyết tranh chấp ly hôn có yếu tố nước ngoài, như trường hợp một bên là người nước ngoài, tài sản ở nước ngoài… Tòa án Việt Nam vẫn có thể giải quyết trong những trường hợp phù hợp.

• Các quy định về công nhận và thi hành bản án, quyết định của tòa án nước ngoài tại Việt Nam trong vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài. Đây là vấn đề quan trọng khi tranh chấp có tài sản hoặc ly hôn đã thực hiện ở nước ngoài.

Luật quốc tế tư pháp, Nghị định, hiệp định liên quan

• Những văn bản về hợp pháp hóa lãnh sự, công chứng/nội dung dịch thuật và sự công nhận tại Việt Nam của các văn bản ở nước ngoài (ví dụ: Nghị định 123/2015/NĐ-CP).

• Hiệp định tương trợ tư pháp dân sự giữa Việt Nam và các nước, nếu có, có ảnh hưởng đến việc công nhận bản án và quyết định nước ngoài.

1.2. Các nguyên tắc phân biệt tài sản chung và riêng khi có yếu tố nước ngoài

• Nguyên tắc xác định tài sản riêng: Tài sản được hình thành trước khi hôn nhân; tài sản được thừa kế riêng hoặc nhận cho, tặng cho riêng với điều kiện bằng chứng rõ ràng.

• Tài sản chung: Tài sản hình thành trong thời kỳ hôn nhân (thu nhập lao động, lợi tức từ tài sản riêng nếu không có thỏa thuận riêng, tài sản được thừa kế, được tặng cho chung, tài sản mà vợ chồng thỏa thuận là chung).

• Tài sản ở nước ngoài: Nếu tài sản chung hoặc riêng nằm ở nước ngoài, cần xem xét luật của nước nơi có tài sản đó (về quyền sở hữu, thừa kế, luật đất đai, luật hôn nhân quốc tế v.v.). Việt Nam có thể công nhận quyết định hoặc thỏa thuận nếu tuân thủ quy định về công nhận văn bản nước ngoài, cấp lãnh sự, dịch thuật, và nếu luật quốc tế hoặc hiệp định tương trợ tư pháp cho phép.

• Thỏa thuận tài sản riêng: Nếu có thỏa thuận rõ ràng giữa vợ và chồng về việc tài sản riêng nào của mỗi người, hoặc một phần tài sản sau hôn nhân là riêng, thỏa thuận đó sẽ được tôn trọng nếu đáp ứng điều kiện hình thức, nội dung hợp pháp.

• Thẩm quyền của tòa án: Tòa án Việt Nam có thẩm quyền với các tài sản nằm trong Việt Nam. Đối với tài sản ở nước ngoài, nếu pháp luật nước ngoài cho phép, hoặc thông qua hợp tác quốc tế, công nhận quyết định, tòa án Việt Nam có thể can thiệp nhưng quyền lực bị hạn chế.

2. Thách thức thực tiễn và cách giải quyết khi tranh chấp có yếu tố nước ngoài

2.1. Những khó khăn thường gặp

• Chứng cứ tài sản ở nước ngoài
  Việc thu thập giấy tờ chứng minh tài sản (giấy chứng nhận, hợp đồng, sổ đỏ/sổ sở hữu, hồ sơ ngân hàng…) từ nước ngoài thường phức tạp: yêu cầu hợp pháp hóa lãnh sự, công chứng, dịch thuật, có thể bị tiêu hủy hoặc không còn lưu giữ đầy đủ.

• Xung đột pháp luật giữa các quốc gia
  Luật Hôn nhân và Gia đình của Việt Nam có quy định riêng, nhưng luật nước ngoài nơi có tài sản hoặc nơi cư trú của bên người nước ngoài có thể có quy định khác về tài sản chung, thỏa thuận tiền hôn nhân, quyền sở hữu tài sản. Việc xác định luật áp dụng có thể gây tranh cãi.

• Thẩm quyền và công nhận bản án nước ngoài
  Nếu ly hôn hoặc phân chia tài sản đã được tòa án nước ngoài xử lý, việc công nhận, thi hành bản án đó tại Việt Nam có thể gặp rào cản nếu không có hiệp định hoặc luật quốc tế tương trợ. Ngoài ra, bản án nước ngoài cần phù hợp với các nguyên tắc công bằng của pháp luật Việt Nam.

• Thỏa thuận tài sản riêng chưa rõ ràng hoặc thiếu hình thức hợp lệ
  Nhiều trường hợp thỏa thuận được lập ở nước ngoài, nhưng chưa được công chứng/chứng thực hoặc chưa được hợp pháp hóa lãnh sự khi nhập về Việt Nam; hoặc nội dung mơ hồ. Khi xảy ra tranh chấp, tòa án có thể từ chối coi đó là căn cứ.

• Tài sản mà một bên đứng tên, nhưng được hình thành từ đóng góp chung
  Ví dụ: người nước ngoài dùng thu nhập chung để mua tài sản đứng tên mình; hoặc tài sản ở nước ngoài đứng tên một bên nhưng cả hai cùng đóng góp. Việc phân biệt phần tài sản riêng hoặc chung sẽ đối mặt với bằng chứng đóng góp, tính minh bạch.

2.2. Giải pháp và hướng xử lý hiệu quả

Lập thỏa thuận rõ ràng từ đầu

• Trước khi kết hôn hoặc sớm trong hôn nhân, nếu có yếu tố nước ngoài, nên lập thỏa thuận tài sản riêng hoặc chế độ tài sản theo thỏa thuận. Đảm bảo văn bản được công chứng/chứng thực, nếu lập ở nước ngoài cần hợp pháp hóa lãnh sự, dịch thuật chính xác.

• Trong thỏa thuận nên ghi rõ: tên cá nhân, quốc tịch, nơi cư trú; tài sản riêng cụ thể; tài sản chung nếu có; luật áp dụng; phương thức giải quyết tranh chấp.

Chuẩn bị chứng cứ minh bạch

• Giữ các giấy tờ gốc hoặc bản sao có công chứng của tài sản trong nước và nước ngoài (giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy sở hữu, hóa đơn, hợp đồng, sao kê ngân hàng…)

• Nếu tài sản ở nước ngoài, đảm bảo giấy tờ được hợp pháp hóa lãnh sự, được dịch sang tiếng Việt đúng quy định, có xác nhận các bên liên quan.

Xác định luật áp dụng và thẩm quyền tòa án

• Xem xét quốc tịch, nơi cư trú, nơi có tài sản, nơi đã ký thỏa thuận để xác định liệu Việt Nam có quyền giải quyết vụ việc hoàn toàn hoặc một phần. Ví dụ: tòa án Việt Nam có thẩm quyền chia tài sản tại Việt Nam, nhưng có thể không có thẩm quyền với bất động sản ở nước ngoài.

• Nếu vụ ly hôn hoặc chia tài sản đã được xử ở nước ngoài, cần xem xét có thể yêu cầu công nhận bản án tại Việt Nam nếu tuân thủ các điều kiện luật quốc tế và các hiệp định quốc tế mà Việt Nam tham gia.

Thẩm định khi tài sản có đóng góp chung nhưng tên đứng riêng

• Phân tích nguồn hình thành tài sản: có phải dùng thu nhập chung, lao động của cả hai, đồ đạc, lợi tức, góp vốn chung…

• Nếu có đóng góp chung, có chứng cứ rõ ràng (biên lai, hợp đồng, sao kê ngân hàng, nhân chứng…), có thể yêu cầu Tòa phân chia theo phần giá trị đóng góp, ngay cả khi tên tài sản đứng tên một người.

Sử dụng dịch vụ luật sư chuyên về hôn nhân quốc tế

• Việc tranh chấp có yếu tố nước ngoài đòi hỏi hiểu biết về luật Việt Nam và luật nước ngoài, thủ tục công nhận tại nước ngoài/nội địa, hợp pháp hóa văn bản, quy trình tố tụng dân sự quốc tế.

• Luật sư có thể giúp đánh giá rủi ro, lựa chọn chiến lược tốt nhất, thu thập chứng cứ, lập hồ sơ khởi kiện, hoặc đàm phán thỏa thuận trước khi ra tòa.

3. Kết luận

Tranh chấp giữa vợ chồng về tài sản chung và riêng khi có yếu tố nước ngoài là một lĩnh vực đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ càng về văn bản thỏa thuận, chứng cứ, luật áp dụng và thẩm quyền ra quyết định. Với những người có tài sản hoặc mối quan hệ hôn nhân vượt qua biên giới, việc hành động sớm, rõ ràng và đầy đủ sẽ giúp giảm thiểu rủi ro thiệt hại về sau.

Nếu bạn đang gặp phải vấn đề như: tài sản đứng tên bên ngoài nước nhưng vợ/chồng đóng góp chung; thỏa thuận tài sản lập ở nước ngoài nhưng không được công nhận tại Việt Nam; ly hôn có yếu tố quốc tịch nước ngoài… hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn cụ thể chiến lược pháp lý phù hợp, bảo vệ tốt quyền và lợi ích hợp pháp của bạn.

Liên hệ với DEDICA Law Firm để được tư vấn pháp lý chuyên sâu!

📞 Hotline: (+84) 39 969 0012 (Hỗ trợ qua WhatsApp, WeChat và Zalo)

🏢 Trụ sở chính: 144 đường Võ Văn Tần, phường Xuân Hòa, TP. Hồ Chí Minh (144 đường Võ Văn Tần, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh)

🕒 Giờ làm việc: Thứ Hai – Thứ Sáu (8:30 – 18:00)

Liên hệ ngay để nhận tư vấn miễn phí lần đầu từ đội ngũ luật sư chuyên nghiệp của chúng tôi!